Hỏi: Đọc báo, tôi gặp một địa danh rất lạ: Phó Bảng. Xin cho biết nguồn gốc và ý nghĩa của địa danh này?
VÕ HÙNG CƯỜNG (phường 1, TP Vũng Tàu)
LÊ TRUNG HOA: Phó Bảng là tên núi và tên thị trấn của huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang.
Phó bảng là một từ tổ Hán Việt, vốn có nghĩa là bảng phụ; vì trong kỳ thi Đình ở thế kỷ 19, những người đậu tiến sĩ thực thụ thì tên sẽ được ghi trên bảng chính còn những người đậu tiến sĩ loại vớt thì tên được ghi trên bảng phụ (gọi là phó bảng). Rồi phó bảng trở thành tên một loại học vị, như Phó bảng Hoàng Tăng Bí, đỗ khoa Canh Tuất (1910).
Còn địa danh Phó Bảng có gốc từ ngôn ngữ của người Pu Péo, một dân tộc chỉ còn 705 người (1999), xếp thứ 51 trong 54 dân tộc ở Việt Nam. “Trong dân gian, các cụ già kể rằng: Xưa kia họ sống ở 9 phó (9 phủ). Bốn phó thuộc Đồng Văn là Phó Bảng (Mơbiêng), Phó Cáo (Mơcao), Phó Là (Mơnê), Phó Lúng (Mơnuông)” (Hoàng Văn Ma, Vũ Bá Hùng, tiếng Pu Peo*, Nxb KHXH, 1992).
Phó Bảng và Mơbiêng có âm na ná. Vì vậy, người Kinh đã dùng một từ tổ có sẵn trong tiếng Việt để phiên âm một địa danh gốc Pu Péo.
_________
* Tên sách Pu Peo, trong khi viết ở trong là Pu Péo.
