Kẻ kế nhiệm tiềm năng lãnh đạo tập đoàn ma túy Sinaloa Damaso Lopez, biệt danh “El Licenciado” (Cử Nhân), vừa bị Mexico bắt. Cuộc chiến giành quyền điều hành đế chế ma túy Mexico hàng tỷ USD đang nóng đến mức các chuyên gia lo ngại nguy cơ một cuộc tàn sát.
Gãy cánh những ông trùm
Ngày 5-5, Thẩm phán Brian Cogan của Tòa án Liên bang Mỹ ở Brooklyn, New York, công bố phiên tòa xử Guzman, 59 tuổi, sẽ được mở ngày 16-4-2018 và có thể kéo dài 3 tháng. Guzman hiện bị giam trong nhà tù an ninh cao độ ở Manhattan, New York, sau khi bị dẫn độ từ Mexico sang Mỹ ngày 19-1. Mỹ cáo buộc trùm ma túy từng 2 lần trốn thoát khỏi các nhà tù an ninh cao độ ở Mexico này tội buôn ma túy quốc tế, giết người, rửa tiền, với bản án tối thiểu là chung thân.
Ngày 2-5, trong cuộc đột kích một căn hộ cao cấp gần trung tâm thủ đô Mexico City, Mexico đã bắt Lopez, 51 tuổi, một trong những ông trùm tập đoàn ma túy Sinaloa, sau khi Guzman bị bắt và dẫn độ sang Mỹ. Tại Mexico, Lopez bị cáo buộc tội phạm có tổ chức, trong lúc Mỹ cũng yêu cầu dẫn độ Lopez với cáo buộc buôn ma túy và rửa tiền, án tù đến chung thân. Trong lệnh trừng phạt của Mỹ vào năm 2013, Bộ Tài chính Mỹ gọi Lopez là “cánh tay phải của Guzman” và là “một trong những ông trùm tập đoàn ma túy Sinaloa”. Mike Vigil, cựu chỉ huy chiến dịch quốc tế của Cục Chống ma túy Mỹ (DEA) nhận định, vụ bắt giữ Lopez là vụ bắt giữ quan trọng nhất sau vụ bắt giữ Guzman.
Nhà báo José Reveles, tác giả nhiều cuốn sách về thế giới ma túy, gồm cuốn El Chapo: entrega y traición (Gã Lùn: giao hàng và bội phản) năm 2014, cho biết: “Lopez là một nhân vật rất quan trọng của Sinaloa, cùng con trai điều hành tài chính nhưng cũng có ảnh hưởng mạnh mẽ với cánh vũ trang của tập đoàn, thậm chí có cả đội quân gọi là Đặc nhiệm Damaso, với phù hiệu và đồng phục riêng”. Lopez trở thành một trong những trợ lý thân cận nhất của Guzman sau khi giúp trùm ma túy vượt ngục lần đầu tại nhà tù Puente Grande an ninh tối đa vào năm 2001. Lúc đó là phó giám đốc nhà tù này, Lopez đã cho Guzman tiếp cận điện thoại di động, ma túy, viagra, gái mại dâm, thực phẩm nhà hàng. Sau khi vượt ngục trong xe đẩy chứa đồ giặt ủi, Guzman trả ơn bằng cách trở thành cha đỡ đầu cho con trai Lopez là Damaso Lopez Serrano. Trong 13 năm tiếp theo, Guzman đã nổi lên sau khi thắng một loạt cuộc chiến lớn chống các đối thủ và cựu đồng minh. Bị bắt lại tại một khách sạn ở Mazatlan vào năm 2014, Guzman vượt ngục một lần nữa vào năm 2015, qua một đường hầm dài hơn 1,5km nối từ ngoài vào nhà tắm trong phòng giam. Guzman bị bắt lại vào tháng 1-2016 và một năm sau bị dẫn độ sang Mỹ.
Nắm cơ hội khi Guzman bị bắt, Lopez đã củng cố quyền lực bằng cách liên minh với thành phần còn lại của tập đoàn ma túy Beltran Leyva và Jalisco, từng là những chi nhánh của đế chế Guzman. Beltran Leyva đã bị suy yếu nghiêm trọng trong cuộc chiến tàn khốc với tập đoàn Sinaloa gần một thập niên trước, trong khi Jalisco lại nhanh chóng bành trướng khắp Mexico sau khi không còn vai trò là một nhánh vũ trang của Sinaloa.
Lopez đã luôn giấu mình, nhưng vài ngày trước khi Lopez bị bắt, các nguồn tin tình báo Mexico đã rò rỉ cảnh quay hiếm của Lopez cho Televisa, đài truyền hình lớn nhất nước. Clip 26 giây quay bằng điện thoại thông minh cho thấy, Lopez đang ăn tại một nhà hàng hải sản ở Mexico City. Người quay là một hacker mà Lopez đã thuê thực hiện cuộc chiến tuyên truyền chống các con trai Guzman trên mạng xã hội. Không may cho Lopez là hacker này là một người cung cấp thông tin cho tình báo Mexico và Mỹ và đã cung cấp hình ảnh thật đầu tiên của Lopez trong gần 2 thập niên. Clip phát trên truyền hình quốc gia đã làm vợ Lopez hoảng sợ, thay đổi những ngôi nhà an toàn, làm lộ căn hộ Lopez ẩn náu.
Tập đoàn ma túy Sinaloa vốn đã nhiều biến động sau khi Guzman bị dẫn độ sang Mỹ, nay thêm Lopez bị bắt, gây nhiều lo ngại cuộc chiến đã đẫm máu trong đế chế ma túy sẽ gia tăng và kéo dài. Tổng thống Mexico Enrique Pena Nieto hoan nghênh vụ bắt giữ Lopez, trong lúc Bộ trưởng Quốc phòng Mexico Salvador Cienfuegos cảnh báo tình trạng bạo lực gia tăng ở bang Sinaloa “có thể tiếp diễn bởi cuộc chiến quyền lực sắp tới”. Thực tế, số vụ giết người đã ngày càng tăng ở bang Sinaloa khi tập đoàn ma túy Sinaloa rơi vào nội chiến: trong 3 tháng đầu năm 2017 đã xảy ra 344 vụ giết người, so với 246 vụ trong cùng kỳ năm ngoái.
Tham vọng và cơ hội
Sau khi Guzman bị bắt và dẫn độ sang Mỹ, tập đoàn Sinaloa đặt dưới sự kiểm soát của 2 ông trùm kỳ cựu là Ismael “El Mayo” Zambada Garcia và Rafael Caro Quintero, cùng Lopez và 2 con trai Guzman là Ivan Archivaldo Guzman và Jesus Alfredo Guzman.
Theo Jorge Kawas, nhà phân tích an ninh Mexico: “Tham vọng và cơ hội có thể càng thúc đẩy sự chia rẽ trong tập đoàn Sinaloa. Dù phân cấp, một tổ chức tội phạm quy mô như vậy có nhiều thành phần không phải lúc nào cũng có chung lợi ích. Thí dụ, nếu một phe phái tham gia tập đoàn Jalisco, mọi thứ có thể tồi tệ hơn”. Kawas lưu ý rằng, Jalisco có kinh nghiệm và các kết nối để thay thế vị thế thống trị của Sinaloa.
Bằng chứng đầu tiên về một cuộc đảo chính chống gia tộc Guzman là vụ hàng chục tay súng được cho là của Beltran Leyva đã tấn công nhà mẹ Guzman ở La Tuna, một làng miền núi hẻo lánh, vào tháng 6-2016. Bà mẹ được sơ tán bằng một máy bay nhẹ, nhưng một số dân làng đã thiệt mạng trong vụ này. Hai tháng sau, một nhóm tay súng khác đã bắt cóc 2 con trai Guzman là Ivan và Alfredo tại một nhà hàng cao cấp ở Puerto Vallarta. Lần này, Jalisco là nghi phạm chính, nhưng sau đó Lopez cũng được cho có liên quan. Cả 2 con trai Guzman đã được thả sau những cuộc thương lượng của Zambada, ông trùm kỳ cựu được cho là vẫn giữ vai trò trung lập trong cuộc nội chiến Sinaloa.
Mâu thuẫn gia tăng vào tháng 2, khi 2 con trai Guzman cáo buộc Lopez gài họ vào một cuộc phục kích suýt mất mạng. Trong một lá thư tay gửi báo chí Mexico, 2 con trai Guzman nói, Lopez đã mời họ đến họp giải quyết mâu thuẫn, nhưng khi họ đến nơi, các xe của họ hứng mưa đạn làm các vệ sĩ thiệt mạng, họ may mắn chạy thoát vào núi. Vài ngày sau, một nhóm tay súng đã bắn chết dì của họ, Romelia Salazar, ngay trong chiếc Mercedes trắng của bà ở Guadalajara. Salazar là người đã rửa hàng triệu USD cho Guzman và các con trai, nên bà được xem là một mục tiêu nhằm gây tổn hại nhà Guzman.
Lopez bị bắt, ghế lãnh đạo tập đoàn Sinaloa một lần nữa lại trống và con trai Lopez là Damaso Lopez Serrano, một tay chơi tham vọng có biệt danh “Mini Lic” (Tiểu Cử Nhân), có thể mở cuộc chiến quyền lực mới. Reveles dự đoán: “Anh ta sẽ mắc sai lầm vì anh ta rất bạo lực và liều lĩnh. Anh ta xuất hiện rất nhiều trên mạng xã hội với những chiếc xe Maseratis và Mercedes, những cây súng mạ vàng, hàng đống tiền mặt. Anh ta nghĩ, anh ta có cả thế giới dưới chân mình”. Reveles nhận xét, các con Guzman cũng tương tự: “Có kinh nghiệm nhưng không đủ trưởng thành để lãnh đạo tập đoàn. Họ đã rất hư hỏng từ khi còn nhỏ. Họ đã không phải làm gì để trở thành lãnh đạo vì họ đã thừa hưởng mọi thứ”.
Với những tay chơi trẻ tuổi nắm quyền trong cuộc chiến quyền lực và tiền bạc, cuộc nội chiến ở tập đoàn Sinaloa có thể biến thành một cuộc chiến toàn diện làm bạo lực lan rộng và thương vong lớn ở Mexico. “Tôi sợ rằng sẽ có một cuộc tàn sát”, Reveles lo ngại khi không nhìn thấy giới hạn đối với tình trạng bạo lực đang ngày càng gia tăng.
Gãy cánh những ông trùm
Ngày 5-5, Thẩm phán Brian Cogan của Tòa án Liên bang Mỹ ở Brooklyn, New York, công bố phiên tòa xử Guzman, 59 tuổi, sẽ được mở ngày 16-4-2018 và có thể kéo dài 3 tháng. Guzman hiện bị giam trong nhà tù an ninh cao độ ở Manhattan, New York, sau khi bị dẫn độ từ Mexico sang Mỹ ngày 19-1. Mỹ cáo buộc trùm ma túy từng 2 lần trốn thoát khỏi các nhà tù an ninh cao độ ở Mexico này tội buôn ma túy quốc tế, giết người, rửa tiền, với bản án tối thiểu là chung thân.
Ngày 2-5, trong cuộc đột kích một căn hộ cao cấp gần trung tâm thủ đô Mexico City, Mexico đã bắt Lopez, 51 tuổi, một trong những ông trùm tập đoàn ma túy Sinaloa, sau khi Guzman bị bắt và dẫn độ sang Mỹ. Tại Mexico, Lopez bị cáo buộc tội phạm có tổ chức, trong lúc Mỹ cũng yêu cầu dẫn độ Lopez với cáo buộc buôn ma túy và rửa tiền, án tù đến chung thân. Trong lệnh trừng phạt của Mỹ vào năm 2013, Bộ Tài chính Mỹ gọi Lopez là “cánh tay phải của Guzman” và là “một trong những ông trùm tập đoàn ma túy Sinaloa”. Mike Vigil, cựu chỉ huy chiến dịch quốc tế của Cục Chống ma túy Mỹ (DEA) nhận định, vụ bắt giữ Lopez là vụ bắt giữ quan trọng nhất sau vụ bắt giữ Guzman.
Nhà báo José Reveles, tác giả nhiều cuốn sách về thế giới ma túy, gồm cuốn El Chapo: entrega y traición (Gã Lùn: giao hàng và bội phản) năm 2014, cho biết: “Lopez là một nhân vật rất quan trọng của Sinaloa, cùng con trai điều hành tài chính nhưng cũng có ảnh hưởng mạnh mẽ với cánh vũ trang của tập đoàn, thậm chí có cả đội quân gọi là Đặc nhiệm Damaso, với phù hiệu và đồng phục riêng”. Lopez trở thành một trong những trợ lý thân cận nhất của Guzman sau khi giúp trùm ma túy vượt ngục lần đầu tại nhà tù Puente Grande an ninh tối đa vào năm 2001. Lúc đó là phó giám đốc nhà tù này, Lopez đã cho Guzman tiếp cận điện thoại di động, ma túy, viagra, gái mại dâm, thực phẩm nhà hàng. Sau khi vượt ngục trong xe đẩy chứa đồ giặt ủi, Guzman trả ơn bằng cách trở thành cha đỡ đầu cho con trai Lopez là Damaso Lopez Serrano. Trong 13 năm tiếp theo, Guzman đã nổi lên sau khi thắng một loạt cuộc chiến lớn chống các đối thủ và cựu đồng minh. Bị bắt lại tại một khách sạn ở Mazatlan vào năm 2014, Guzman vượt ngục một lần nữa vào năm 2015, qua một đường hầm dài hơn 1,5km nối từ ngoài vào nhà tắm trong phòng giam. Guzman bị bắt lại vào tháng 1-2016 và một năm sau bị dẫn độ sang Mỹ.
Nắm cơ hội khi Guzman bị bắt, Lopez đã củng cố quyền lực bằng cách liên minh với thành phần còn lại của tập đoàn ma túy Beltran Leyva và Jalisco, từng là những chi nhánh của đế chế Guzman. Beltran Leyva đã bị suy yếu nghiêm trọng trong cuộc chiến tàn khốc với tập đoàn Sinaloa gần một thập niên trước, trong khi Jalisco lại nhanh chóng bành trướng khắp Mexico sau khi không còn vai trò là một nhánh vũ trang của Sinaloa.
Lopez đã luôn giấu mình, nhưng vài ngày trước khi Lopez bị bắt, các nguồn tin tình báo Mexico đã rò rỉ cảnh quay hiếm của Lopez cho Televisa, đài truyền hình lớn nhất nước. Clip 26 giây quay bằng điện thoại thông minh cho thấy, Lopez đang ăn tại một nhà hàng hải sản ở Mexico City. Người quay là một hacker mà Lopez đã thuê thực hiện cuộc chiến tuyên truyền chống các con trai Guzman trên mạng xã hội. Không may cho Lopez là hacker này là một người cung cấp thông tin cho tình báo Mexico và Mỹ và đã cung cấp hình ảnh thật đầu tiên của Lopez trong gần 2 thập niên. Clip phát trên truyền hình quốc gia đã làm vợ Lopez hoảng sợ, thay đổi những ngôi nhà an toàn, làm lộ căn hộ Lopez ẩn náu.
Tập đoàn ma túy Sinaloa vốn đã nhiều biến động sau khi Guzman bị dẫn độ sang Mỹ, nay thêm Lopez bị bắt, gây nhiều lo ngại cuộc chiến đã đẫm máu trong đế chế ma túy sẽ gia tăng và kéo dài. Tổng thống Mexico Enrique Pena Nieto hoan nghênh vụ bắt giữ Lopez, trong lúc Bộ trưởng Quốc phòng Mexico Salvador Cienfuegos cảnh báo tình trạng bạo lực gia tăng ở bang Sinaloa “có thể tiếp diễn bởi cuộc chiến quyền lực sắp tới”. Thực tế, số vụ giết người đã ngày càng tăng ở bang Sinaloa khi tập đoàn ma túy Sinaloa rơi vào nội chiến: trong 3 tháng đầu năm 2017 đã xảy ra 344 vụ giết người, so với 246 vụ trong cùng kỳ năm ngoái.
Tham vọng và cơ hội
Sau khi Guzman bị bắt và dẫn độ sang Mỹ, tập đoàn Sinaloa đặt dưới sự kiểm soát của 2 ông trùm kỳ cựu là Ismael “El Mayo” Zambada Garcia và Rafael Caro Quintero, cùng Lopez và 2 con trai Guzman là Ivan Archivaldo Guzman và Jesus Alfredo Guzman.
Theo Jorge Kawas, nhà phân tích an ninh Mexico: “Tham vọng và cơ hội có thể càng thúc đẩy sự chia rẽ trong tập đoàn Sinaloa. Dù phân cấp, một tổ chức tội phạm quy mô như vậy có nhiều thành phần không phải lúc nào cũng có chung lợi ích. Thí dụ, nếu một phe phái tham gia tập đoàn Jalisco, mọi thứ có thể tồi tệ hơn”. Kawas lưu ý rằng, Jalisco có kinh nghiệm và các kết nối để thay thế vị thế thống trị của Sinaloa.
Bằng chứng đầu tiên về một cuộc đảo chính chống gia tộc Guzman là vụ hàng chục tay súng được cho là của Beltran Leyva đã tấn công nhà mẹ Guzman ở La Tuna, một làng miền núi hẻo lánh, vào tháng 6-2016. Bà mẹ được sơ tán bằng một máy bay nhẹ, nhưng một số dân làng đã thiệt mạng trong vụ này. Hai tháng sau, một nhóm tay súng khác đã bắt cóc 2 con trai Guzman là Ivan và Alfredo tại một nhà hàng cao cấp ở Puerto Vallarta. Lần này, Jalisco là nghi phạm chính, nhưng sau đó Lopez cũng được cho có liên quan. Cả 2 con trai Guzman đã được thả sau những cuộc thương lượng của Zambada, ông trùm kỳ cựu được cho là vẫn giữ vai trò trung lập trong cuộc nội chiến Sinaloa.
Mâu thuẫn gia tăng vào tháng 2, khi 2 con trai Guzman cáo buộc Lopez gài họ vào một cuộc phục kích suýt mất mạng. Trong một lá thư tay gửi báo chí Mexico, 2 con trai Guzman nói, Lopez đã mời họ đến họp giải quyết mâu thuẫn, nhưng khi họ đến nơi, các xe của họ hứng mưa đạn làm các vệ sĩ thiệt mạng, họ may mắn chạy thoát vào núi. Vài ngày sau, một nhóm tay súng đã bắn chết dì của họ, Romelia Salazar, ngay trong chiếc Mercedes trắng của bà ở Guadalajara. Salazar là người đã rửa hàng triệu USD cho Guzman và các con trai, nên bà được xem là một mục tiêu nhằm gây tổn hại nhà Guzman.
Lopez bị bắt, ghế lãnh đạo tập đoàn Sinaloa một lần nữa lại trống và con trai Lopez là Damaso Lopez Serrano, một tay chơi tham vọng có biệt danh “Mini Lic” (Tiểu Cử Nhân), có thể mở cuộc chiến quyền lực mới. Reveles dự đoán: “Anh ta sẽ mắc sai lầm vì anh ta rất bạo lực và liều lĩnh. Anh ta xuất hiện rất nhiều trên mạng xã hội với những chiếc xe Maseratis và Mercedes, những cây súng mạ vàng, hàng đống tiền mặt. Anh ta nghĩ, anh ta có cả thế giới dưới chân mình”. Reveles nhận xét, các con Guzman cũng tương tự: “Có kinh nghiệm nhưng không đủ trưởng thành để lãnh đạo tập đoàn. Họ đã rất hư hỏng từ khi còn nhỏ. Họ đã không phải làm gì để trở thành lãnh đạo vì họ đã thừa hưởng mọi thứ”.
Với những tay chơi trẻ tuổi nắm quyền trong cuộc chiến quyền lực và tiền bạc, cuộc nội chiến ở tập đoàn Sinaloa có thể biến thành một cuộc chiến toàn diện làm bạo lực lan rộng và thương vong lớn ở Mexico. “Tôi sợ rằng sẽ có một cuộc tàn sát”, Reveles lo ngại khi không nhìn thấy giới hạn đối với tình trạng bạo lực đang ngày càng gia tăng.
