Ngày 12-3, Hãng Reuters cho đăng tải phóng sự điều tra nói về tình trạng lách luật tại Macau, Trung Quốc, cho phép chủ thẻ của Công ty UnionPay có thể rút tiền vượt quá mức cho phép ở bên ngoài Trung Quốc đại lục. Hình thức rút tiền này đang làm dư luận Trung Quốc dấy lên những quan ngại về việc tiền bẩn có thể được chuyển ra các tài khoản nước ngoài.
Thẻ UnionPay
“Mua bán ma”
Tại cửa hàng bán trang sức và đồng hồ có tên Choi Seng ở Macau, một phụ nữ trung niên đưa cho nhân viên bán hàng chiếc thẻ tín dụng Công ty UnionPay của Trung Quốc và nhanh chóng nhận lại 50.000 USD tiền mặt. Người phụ nữ ký biên lai là giao dịch “bán” chung chung, bỏ tiền vào túi xách và rảo bước đến sòng bạc Ponte 16 bên cạnh.
Số tiền trên vượt quá giới hạn cho phép rút tiền trong một ngày (20.000 nhân dân tệ (NDT), tương đương 3.200 USD) đối với một công dân Trung Quốc khi ra khỏi đại lục. Khi thắc mắc với nhân viên về việc làm trên, phóng viên của Reuters được trấn an: “Đừng lo. Mọi người đều vậy mà”.
Quả thật, những cửa hàng trang sức, cầm đồ rực rỡ trong ánh đèn neon tại kinh đô cờ bạc Macau là nơi “giúp” lách quy định nghiêm ngặt về kiểm soát tiền tệ của Trung Quốc bằng cách cho phép khách hàng sử dụng thẻ UnionPay để thực hiện việc “mua, bán ma”. Tức là, biên lai khách hàng ký có thực hiện giao dịch mua bán hàng nhưng thực chất là chẳng có hàng hóa nào được bán hay mua cả. Đây chỉ là chiêu thức giúp người sở hữu thẻ UnionPay có thể rút số tiền vượt quá mức quy định. “Bạn chẳng mua, bán gì cả. Chúng tôi chỉ giúp mọi người lấy tiền thôi”, một chủ cửa hàng trang sức họ Lai khẳng định.
Theo quan sát của Reuters, khách hàng không bị giới hạn về số tiền muốn rút. Một nhân viên cửa hàng trang sức thuộc thương hiệu Chow Tai Fook ở Hồng Công, Trung Quốc đặt tại sòng bạc Grand Lisboa, cho hay khách hàng có thể dùng thẻ UnionPay “mua” vàng thỏi trị giá 1,5 triệu USD rồi sau đó “bán” ngay để cầm tiền mặt. Một quản lý tại sòng bạc Las Vegas Sands ở Macau cho biết, việc rút tiền rất thuận lợi khi máy rút tiền của UnionPay có mặt tại khắp nơi cả ở trong và ngoài sòng bạc.
Không một ai biết rõ số tiền bất hợp pháp được chuyển đến Macau theo phương thức trên là bao nhiêu. Tam Chi Keong, trợ giảng tại khoa Khoa học và công nghệ tại Đại học Macau, ước tính hơn 194 tỷ USD/năm được tuồn đến Macau qua những chiếc thẻ tín dụng của UnionPay. Ông Tam Chi Keong cho biết những tính toán của ông được dựa trên những phân tích tài chính và thông tin từ người tham gia kinh doanh ngành công nghiệp cờ bạc.
Bên trong một casino ở Macau.
Kênh rửa tiền
Tài liệu nội bộ được UnionPay và các cơ quan tài chính tại Macau và Trung Quốc đại lục soạn thảo cho biết, những giao dịch ma kiểu này rất phổ biến tại các cửa hàng bán lẻ ở Macau. Việc làm này vi phạm nghiêm trọng các quy định về chống rửa tiền, hạn chế xuất khẩu tiền tệ của Chính phủ Trung Quốc.
Không chỉ ở Macau, kiểu giao dịch này còn theo chân du khách Trung Quốc đến lãnh thổ Đài Loan, Nhật Bản và Hàn Quốc. Theo thống kê, tổng số tiền giao dịch qua thẻ UnionPay tại Đài Loan năm 2012 ở mức 1,59 tỷ USD.
Nhiều người đặt câu hỏi liệu UnionPay và chính quyền Macau, Bắc Kinh có biết tình trạng lách luật này? Một giám đốc điều hành cấp cao của UnionPay cho biết công ty ông từ lâu đã biết việc thẻ tín dụng bị lạm dụng thanh toán tại Macau và một số nơi khác. Tuy nhiên, UnionPay không thể làm gì khác vì bị “giới hạn trong hành động”. Ông này cho rằng trách nhiệm chính thuộc về chính quyền Macau và các địa phương, quốc gia khác.
Một số chuyên gia trong lĩnh vực tài chính ngân hàng chỉ ra rằng chính quyền Macau và trung ương ở Bắc Kinh biết rõ chuyện này nhưng chưa mạnh tay với mánh lới này bởi nhiều nguyên do. Thứ nhất, 80% doanh thu ở Macau đến từ kinh doanh sòng bạc. Gần 40% doanh số trên đóng vào tiền thuế của chính quyền trung ương. Nếu Trung Quốc siết chặt các giao dịch ma tại Macau, nơi khách hàng rút tiền để nướng vào đỏ đen, có thể làm tổn thương đến kinh tế của Macau. Doanh thu từ cờ bạc đem về cho Macau 43,6 tỷ USD/năm. Lãnh thổ của Trung Quốc hiện là trung tâm cờ bạc lớn nhất thế giới với doanh thu gấp 7 lần so với Las Vegas của Mỹ. Năm 2013, số tiền thu từ cờ bạc tại Macau tăng 19%, đạt mức 45,2 tỷ USD.
Thứ hai, việc UnionPay phát triển mạnh như hiện nay lại đang góp phần giúp ích cho chiến lược tiền tệ của Bắc Kinh. Tăng cường sử dụng thẻ UnionPay ở nước ngoài giúp mở các tài khoản vốn bằng đồng NDT và qua đó giúp Bắc Kinh thực hiện mục tiêu quốc tế hóa đồng NDT. Với những nỗ lực này, theo thống kê của Tổ chức dịch vụ giao dịch toàn cầu SWIFT, NDT đã vượt qua đồng EUR trở thành đồng tiền thứ hai thường xuyên được sử dụng trong các giao dịch thương mại.
Tuy nhiên, không ít nhà chức trách tại Trung Quốc hiện đã bày tỏ sự quan ngại về việc sử dụng thẻ UnionPay có thể giúp quan tham hay thương nhân lách luật, tuồn tiền ra nước ngoài. Theo một báo cáo của Ngân hàng nhân dân Trung Quốc (PBOC), từ giữa những năm 1990 đến nay, khoảng 16.000 - 18.000 người là thương nhân, giám đốc điều hành, các cá nhân và quan chức Trung Quốc đã “biến mất” khỏi Trung Quốc và đem theo số tài sản trị giá 133 tỷ USD.
Trước tình hình trên, các quan chức của UnionPay cho biết họ đang thực hiện nhiều biện pháp để giảm thiểu tình trạng lạm dụng thẻ tín dụng. Bắt đầu từ tháng 6-2012, UnionPay chỉ cho rút 166.000 USD/ngày tại Macau, giảm hẳn so với mức 800.000 USD/ngày - 1,6 triệu USD/ngày trước đây. Ngoài ra, UnionPay sẽ đóng các tài khoản thuộc hệ thống công ty này ở nước ngoài nếu phát hiện chủ thẻ tham gia vào các giao dịch gian lận. Cơ quan tình báo tài chính của Macau xác nhận thời gian gần đây, UnionPay đã thể hiện vai trò tích cực trong việc giám sát các hoạt động giao dịch. Tuy nhiên, cơ quan trên cũng khuyến nghị UnionPay cần phải quan tâm hơn nữa đến các giao dịch lớn bất thường cũng như giao dịch thương xuyên của các thương nhân.
ĐỖ CAO (tổng hợp)
