May nhờ, rủi chịu!

… “Chọn sách nào đây?” – Đưa tay quệt mồ hôi trên trán, ông Nguyễn Thanh, quận 3, tần ngần không biết mua bộ sách trắc nghiệm (TN) nào cho con gái sau hơn một tiếng đồng hồ đứng mỏi cả chân ở một nhà sách trên đường Nguyễn Thị Minh Khai. Đó cũng là tâm trạng lúng túng của khá nhiều người khi thị trường sách TN đang trăm hoa đua nở và chất lượng khó kiểm soát được.

Lạc trong rừng sách

Ngày 24-3 vừa qua, NXB Trẻ chính thức phát hành bộ sách TN khách quan các môn: Anh văn, vật lý, sinh học, hóa học. Một ngày trước khi được tung ra thị trường, bộ sách này đã được đặt mua ngay hơn 40.000 cuốn, trung bình 10.000 cuốn/tựa. Cùng thời điểm, Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng giáo dục (Bộ GD – ĐT) kết hợp với NXB ĐHQG Hà Nội cũng phát hành hơn 156.000 bản sách “TN vật lý, hóa học, sinh học, ngoại ngữ. Tuy “chậm chân” hơn các NXB khác, nhưng với ưu thế là sách do hội đồng bộ môn (tập thể giáo viên nhiều kinh nghiệm ở các trường cấp 3 tại TPHCM) của Cục Khảo thí biên soạn nên số lượng phát hành của các bộ sách trên rất ấn tượng và càng làm thị trường sách TN sôi động.

Thời TN lên ngôi, đa số các nhà sách đều trưng bày sách TN ở khu vực dễ thấy nhất. Với hy vọng sẽ tìm được sách ưng ý nhất, Mai Thảo (quận 5) đã chọn nhà sách Nguyễn Văn Cừ vì nơi đây bày bán nhiều sách TN của các NXB Thanh Niên, Đà Nẵng, Hải Phòng, Thanh Hóa, NXB ĐHQG Hà Nội, NXB ĐHQG–HCM… Nhưng, sau một tiếng chọn lựa, Mai Thảo kết luận: “Nhiều sách quá, hoa cả mắt”. Mỗi môn có mười mấy tựa sách: “Đề thi TN”, “Bài tập TN”, “Tìm hiểu và giới thiệu câu hỏi, bài tập TN”… Và để ấn tượng với… mắt “thượng đế” hơn, có sách còn “giật” cả số, chẳng hạn “540 câu hỏi TN vật lý lớp 12”, “555 bài tập vật lý TN”, “540 câu hỏi và bài tập TN vật lý luyện thi ĐH”... Tuy năm nay chỉ có 4 môn (ngoại ngữ, lý, hóa, sinh) ra theo hình thức TN song một số NXB cũng đón đầu làm TN các môn khoa học xã hội với “Câu hỏi TN địa lý”, “Câu hỏi TN lịch sử”… Ngoài ra, các loại sách hướng dẫn, câu hỏi và bài tập TN của lớp 10, lớp 11 cũng đã có mặt. Thầy Lê Kim Hùng, tổ trưởng tổ hóa Trường THPT Bùi Thị Xuân, nói: “Chúng tôi đau cả đầu khi các em xin thầy cô lời khuyên nên chọn sách TN nào để thực hành. Sách nhiều quá thầy cô không biết hết được”.

Chất lượng nội dung sách đang bị… thả nổi

Sách càng đa dạng thì HS càng có cơ hội chọn lựa sách tốt và phù hợp nhất. Theo các nhà chuyên môn, hiện sách TN trên thị trường được phân thành 2 loại. Loại thứ nhất là sách cũ, tái bản nhiều lần, cách ra đề cũ với nội dung khoa học chưa được kiểm định. Loại thứ hai là sách TN mới, trong đó có không ít sách biên soạn rất vội vã. Đầu năm 2007, Bộ GD-ĐT mới có quyết định chính thức tuyển sinh ĐH và CĐ sẽ gồm 4 môn thi TN. Tuy nhiên, rất nhiều sách TN đều được in và nộp lưu chiểu từ quý 4 năm 2006, trước cả thời điểm Bộ GD–ĐT ban hành hướng dẫn về thi TN, cấu trúc thi TN nhưng để tăng ép phê hơn, nhiều sách còn nhấn mạnh: “Biên soạn theo định hướng ra đề thi mới của Bộ GD – ĐT” … Tiến sĩ Đỗ Xuân Hội (Phó Trưởng Khoa Vật lý, Trường ĐH Sư phạm TPHCM) nhận định: “Tôi có đọc qua một số sách TN của NXB T.H. thì thấy trong sách có nhiều câu không phù hợp với hình thức ra đề TN của Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng giáo dục. Chẳng hạn, bộ chỉ sử dụng một loại câu TN chỉ có duy nhất một phương án đúng trong số 4 phương án (A, B, C, D). Nhưng các sách này lại có một số phương án trả lời là A và B đều đúng. Có sách lại ghi đề sử dụng chung cho một số câu TN nhưng thực chất, mỗi đề chỉ dùng cho một câu TN… Ngoài ra, sách còn một số lỗi in sai…”. Cơ quan quản lý nhà nước có trách nhiệm như thế nào? Theo ông Nguyễn Kiểm, Cục trưởng Cục Xuất bản: Luật Xuất bản mới quy định, Cục Xuất bản không còn cấp giấy phép xuất bản. Tổng biên tập, giám đốc NXB chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung, chất lượng của sách. Những sách sai kiến thức sẽ bị thu hồi; còn sách dở thì… chịu thôi, không thể cấm phát hành được, vì cấm thì sẽ vi phạm quyền kinh doanh. Ông Nguyễn Kiểm cũng nói một nguyên nhân: Sự chậm trễ trong xuất bản sách TN của Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng giáo dục làm mọi người không có căn cứ phân định chuẩn TN như thế nào. Đến ngày hôm nay (26-3), tôi mới có trong tay bản nộp lưu chiểu của sách “TN vật lý, hóa học, sinh học, ngoại ngữ” của Bộ GD – ĐT.

Thị trường sách TN phong phú đang bị thả nổi và chất lượng không kiểm soát được mà phụ thuộc vào ý thức, tinh thần làm việc của tác giả, trách nhiệm của NXB. Ông Nguyễn Văn Phúc, Giám đốc Trung tâm Bồi dưỡng văn hóa (ĐHQG TPHCM), đưa ra một lời khuyên không mới nhưng ít nhất cũng tránh cho HS rơi vào tình cảnh “may nhờ rủi chịu”: “Các em nên tìm mua sách TN của các NXB có uy tín, đồng thời nhà trường, giáo viên cần định hướng cho HS mua sách tốt và phù hợp”.

HỒNG LIÊN