HỎI: Quý báo vui lòng giải thích giúp thế nào là cổ phiếu? Trái phiếu?
MINH PHƯƠNG
(220 Lê Văn Sỹ, Q3,TPHCM)
NGHÊ DŨ LAN:
Một cổ phiếu.
A. Để có vốn (capital) hoạt động, các công ty (corporations) có thể huy động vốn (equity funding) bằng cách chia đều tổng số vốn cần có ra nhiều phần để bán cho công chúng, mỗi phần như thế gọi là một cổ phần . Chữ Hán, cổ là một phần của một toàn thể, tương đương tiếng Anh là share, mà to share nghĩa là chia phần.
Cổ phần là một thực thể trừu tượng, cho nên giá trị bằng tiền của nó cần được chứng minh bằng một vật cụ thể dưới hình thức tờ giấy chứng nhận hay chứng chỉ (chữ Hán: phiếu ). Vật chứng minh này gọi là cổ phiếu (share certificate: giấy chứng nhận cổ phần, chứng chỉ cổ phần).
Người mua bao nhiêu cổ phần thì nắm giữ (to hold) bấy nhiêu cổ phiếu. Người nắm giữ (holder) cổ phiếu hay làm chủ cổ phần tiếng Anh gọi là shareholder, chữ Hán là cổ đông . (Trong Hán ngữ cổ đại, chỗ ngồi người chủ ở phía Đông, chỗ ngồi người khách ở phía tây; do đó đông còn có nghĩa là người chủ).
Công ty làm ăn có lãi, tiền lời (chữ Hán: tức ) được chia cho các cổ đông tương ứng với số cổ phần họ đang nắm giữ. Tiền lời chia theo cổ phần gọi là cổ tức , tiếng Anh là dividend (do động từ to divide là phân chia).
B. Công ty có thể vay mượn nợ (chữ Hán: trái ; tiếng Anh: debt) của công chúng để huy động vốn (debt funding). Người cho vay giữ một giấy chứng nhận do công ty phát hành, gọi là trái phiếu (bond, corporate bond). Nếu Nhà nước vay nợ của dân thì giấy chứng nhận này gọi là công trái phiếu (government bond).
Khi phát hành trái phiếu, dù làm ăn thua lỗ công ty vẫn phải trả lãi theo lãi suất (interest rate) đã xác định từ đầu. Chính phủ cũng vậy, dù kinh tế tăng trưởng hay kém phát triển vẫn phải trả lãi cho dân chúng đã mua công trái. Nhưng khi phát hành cổ phần, việc chia lãi tùy theo thực tế kinh doanh, nếu công ty thua lỗ tới nỗi phá sản (to go bankrupt) thì cổ đông đành mất trắng số tiền đã mua cổ phần.
