Những năm gần đây, việc khai thác cát tràn lan trên sông Krông Bông (chảy qua huyện Krông Pắk - Krông Bông, Đắk Lắk) và sông Krông Nô (chảy qua huyện Krông Ana - Đắk Lắk và huyện Krông Nô - Đắk Nông) đã gây sạt lở nghiêm trọng và làm trôi nhiều diện tích hoa màu của người dân.
Các công nhân của Công ty Trí Đức chọc thẳng vòi hút cát vào bờ sông. Ảnh: CÔNG HOAN
Sạt lở, dân mất đất
Công ty TNHH Trí Đức được tỉnh Đắk Lắk cấp phép khai thác cát trên 19km sông Krông Bông và hiện công ty có 5 tàu khai thác cát với sức chứa 25m3/tàu. Khi chúng tôi có mặt tại điểm khai thác cát của Công ty Trí Đức ở thôn 6 (xã Vụ Bổn, huyện Krông Pắk), trên sông có 2 tàu hút cát liên tục đưa vòi chọc sâu vào bờ sông làm đất đổ ầm ầm xuống sông. Phần đất trên bờ liền kề đó cũng đã nứt toác, chỉ cần dùng chân bẩy nhẹ là từng tảng đất to cũng đổ theo. Lòng sông bị mở rộng vào bờ từ 10 - 15m, chỗ rộng nhất khoảng 25m và có nguy cơ tiếp tục mở rộng.
Chính việc khai thác cát vào bờ sông Krông Nô của công ty này đã làm đất canh tác của nhiều người dân cạnh bờ bị trôi xuống sông. Anh Võ Tá Hùng (ở thôn 6, xã Vụ Bổn) chia sẻ: “Nhà tôi có 4 sào đất trồng bắp cạnh bờ, việc Công ty Trí Đức dùng máy khoan hút cát gần bờ hai năm qua đã làm 2 sào đất của tôi bị xóa sổ. Nhiều diện tích kề phần sạt lở cũng không thể canh tác vì đất đổ xuống sông lúc nào chẳng hay”. Hàng chục hộ dân khác ở thôn 6 và thôn 7 (xã Vụ Bổn) cũng chịu cảnh tương tự.
Ông Nguyễn Minh Loan, cán bộ phụ trách giao thông và thủy lợi của UBND xã Vụ Bổn, cho biết: “Cát thường tập trung theo luồng, cứ khu vực nào có cát thì Công ty Trí Đức cho khai thác chứ không quan tâm đó là lòng sông hay gần bờ. Hơn 10km sông Krông Bông được tỉnh cấp phép cho công ty này khai thác thì đoạn nào cũng sạt lở”.
Chúng tôi đến điểm khai thác cát ở sông Krông Nô (ở buôn Choal, xã Buôn Choal, huyện Krông Nô, Đắk Nông) cũng là lúc hàng chục tàu khai thác cát của các công ty từ huyện Krông Ana (Đắk Lắk) ồ ạt sang đây hút cát. Ngay từ xa đã nghe tiếng máy nổ rền vang cả một khúc sông. Nhiều chiếc tàu không có số hiệu, biển hiệu ngang nhiên cho vòi rồng đâm thẳng vào bờ sông hút cát. Cứ thế nước và cát thi nhau cuốn vào ống hút rồi xối xả tuôn vào trong khoang rộng hàng chục mét giữa lòng tàu. Chưa đầy một tiếng đồng hồ, hàng chục khối cát đã nằm gọn trong khoang đưa về huyện Krông Ana.
Ông Lữ Thanh Bình (ở buôn Choal) bức xúc: “Khu vực sông này chủ yếu do các tàu từ huyện Krông Ana qua khai thác và đã làm sạt lở hàng chục kilômét bờ sông. Mỗi ngày có khoảng 40 - 50 tàu qua đây hút cát, lúc cao điểm có gần 100 tàu. Khi người dân ra ngăn cản còn bị các đối tượng trên tàu chửi bới, ném đá, hăm dọa. Vì thế, một số hộ dân có đất rẫy ở sát bờ sông không thể bảo vệ được đất của mình cũng bán cho các chủ tàu ở huyện Krông Ana khai thác cát”.
Còn ông Phạm Văn Lai, Trưởng Công an xã Buôn Choal, cho biết: “Chúng tôi đã nhiều lần phối hợp kiểm tra, xử lý tình trạng khai thác cát tràn lan trên địa bàn xã nhưng vẫn không thuyên giảm. Các đối tượng vi phạm ngày càng ngang nhiên, tình trạng phức tạp hơn. Các điểm khai thác cát ở xã gần như không hoạt động, chỉ có các tàu từ huyện Krông Ana sang hút cát trực tiếp dọc bờ sông. Khi chúng tôi đến kiểm tra, họ cho tàu ra giữa dòng sông để khai thác hoặc tắt máy và viện lý do là tàu hư đưa vào đây để sửa chữa. Trong khi đó, chúng tôi không có tàu thuyền để xuống trực tiếp dưới sông để kiểm tra, xử lý”.
Làm hư hỏng đường
Ngoài việc gây sạt lở, việc vận chuyển cát của Công ty Trí Đức cũng làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thống đường sá giao thông liên thôn của xã Vụ Bổn và các tuyến đường lân cận. Trên đường vào xã Vụ Bổn, dù đi qua xã Ea Kly hay đi qua xã Ea Kuăng (cùng ở huyện Krông Pắk) đều dễ thấy có nhiều đoạn đường đã nát bét.
Ông Lê Viết Nhượng, Chủ tịch UBND xã Vụ Bổn, cho biết: “Chúng tôi đã kiến nghị huyện và tỉnh sớm xử lý những sai phạm từ việc khai thác, vận chuyển cát của các đơn vị này. Trước tình trạng sạt lở nghiêm trọng bờ sông Krông Bông, chúng tôi cũng đề nghị các đơn vị này không được khai thác vào mùa mưa”.
Trên địa bàn huyện Krông Nô hiện có 7 điểm khai thác cát, trong đó 3 điểm đã được cấp giấy phép kinh doanh khai thác, 4 điểm không có giấy phép kinh doanh khai thác. Trước tình trạng khai thác cát trái phép diễn ra phức tạp, Công an huyện Krông Nô đã tổ chức kiểm tra các cơ sở khai thác khoáng sản trên địa bàn, trong đó có các điểm khai thác cát. Qua kiểm tra đã lập biên bản tạm giữ phương tiện và xử lý 5 cơ sở khai thác cát vi phạm, trong đó có 4 cơ sở không có giấy phép đăng ký kinh doanh khai thác.
Theo thượng tá Trần Văn Vinh, Phó trưởng Công an huyện Krông Nô, các điểm khai thác cát mặc dù không có giấy phép nhưng hoạt động từ nhiều năm nay. Qua nhiều lần kiểm tra, nhắc nhở và xử phạt hành chính nhưng đến nay các điểm này vẫn hoạt động bất hợp pháp. Các cơ sở này không có giấy phép kinh doanh nhưng vẫn được cung cấp hóa đơn để các cơ sở bán cát, gây bức xúc đối với những cơ sở khai thác cát có phép.
CÔNG HOAN - QUỲNH CHI
