Tình trạng nợ, trốn đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) đã được phản ánh từ nhiều năm qua, nhưng đến nay thực trạng này vẫn chưa có gì thay đổi. Điều này thể hiện rõ qua con số 50% doanh nghiệp nợ, trốn đóng bảo hiểm xã hội được công bố trong thời gian qua. Nếu thực trạng này vẫn kéo dài thì chuyện “làm đúng chịu thiệt” sẽ trở thành điều hiển nhiên đối với mỗi chủ doanh nghiệp khi tham gia đóng BHXH.
Giữa lúc lựa chọn lợi ích kinh tế nặng hơn trách nhiệm xã hội, thì việc chọn nợ, trốn đóng bảo hiểm xã hội sẽ là giải pháp cho các doanh nghiệp chây ì. Do quy định mức lãi suất chậm đóng BHXH thấp hơn mức lãi suất vay ngân hàng nên nhiều doanh nghiệp cố tình nợ BHXH, chấp nhận chịu phạt để chiếm dụng quỹ BHXH, bỏ mặt quyền lợi của người lao động.
Trong khi đó chế tài xử lý vi phạm trong lĩnh vực BHXH còn nhiều bất cập, như mức xử phạt thấp, thủ tục xử phạt phức tạp, chưa có quy định xử lý hình sự khi chiếm dụng tiền đóng BHXH của người lao động... Đồng thời cơ quan BHXH không có chức năng thanh tra, xử phạt vi phạm BHXH, do đó khi kiểm tra, phát hiện các đơn vị sử dụng lao động vi phạm pháp luật về BHXH, thì cũng chỉ nhắc nhở đề nghị doanh nghiệp chấp hành, hoặc phản ánh với UBND các cấp để xử lý.
Lợi dụng sơ hở của pháp luật, nhiều doanh nghiệp tìm đủ mọi cách để lách luật. Theo quy định, những lao động được ký hợp đồng từ 12 tháng trở lên thuộc diện bắt buộc phải đóng bảo hiểm thất nghiệp kể từ ngày 1-1-2009, trong đó người lao động phải đóng 1% tiền lương và chủ sử dụng đóng 1%. Tuy nhiên, để trốn đóng khoản này, nhiều chủ doanh nghiệp chỉ ký hợp đồng thời vụ với người lao động.
Ngoài ra khi doanh nghiệp sử dụng lao động phổ thông sẽ ký hợp đồng theo kiểu gia hạn, đầu tiên sẽ ký hợp đồng lao động lần thứ nhất, hợp đồng lao động xác định thời hạn lần hai, rồi hợp đồng lao động gia hạn… để kéo dài thời gian người lao động được ký hợp đồng chính thức.
Đồng thời, các doanh nghiệp thường có động thái như đóng không đúng tiền lương thực tế, đóng không đủ số lao động, thu tiền của người lao động rồi chiếm dụng, nợ đọng BHXH kéo dài... để lách đóng BHXH cho người lao động.
Có doanh nghiệp không đóng BHXH cho người lao động trong thời gian dài vẫn không biết là đang vi phạm. Tại buổi đối thoại với doanh nghiệp trong lĩnh vực lao động và BHXH do Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TPHCM (ITPC) phối hợp với Sở LĐTB-XH cùng Bảo hiểm xã hội thành phố tổ chức gần đây, đại diện một doanh nghiệp đã đặt câu hỏi: “Công ty tôi thành lập được 5 năm, nhưng năm nay mới bắt đầu làm hồ sơ tham gia BHXH cho người lao động, vậy công ty có bị xử phạt không?”.
Từ những thực tế trên dẫn đến người lao động luôn chịu thiệt. Phổ biến là tình trạng hạ thấp đóng BHXH không đúng với tiền lương thực tế nên người lao động bị thiệt thòi khi hưởng các chế độ BHXH. Sau khi người lao động về hưu, tiền lương hưu sẽ bị giảm đáng kể. Rồi một số doanh nghiệp có đăng ký đóng BHXH nhưng nợ BHXH triền miên từ năm này sang năm khác khiến người lao động mất hết quyền lợi khi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động…
Để 50% doanh nghiệp thực hiện đúng chính sách BHXH cho người lao động không có cảm giác đang phải chịu thiệt, đồng thời để cho người lao động có được những quyền lợi chính đáng mà bản thân họ phải được hưởng, thì cần phải sớm sửa đổi luật BHXH cho phù hợp với thực tế, cần tăng quyền, chức năng và trách nhiệm cho cơ quan BHXH.
Có như vậy mới mong con số nợ BHXH như hiện nay ngày một kéo giảm.
ĐĂNG QUANG
