Cuối cùng, Tổng thống Mỹ Barack Obama cũng đã có bài phát biểu quan trọng được chờ đợi từ nhiều tháng qua nhằm cải tổ các hoạt động tình báo liên quan đến chương trình do thám toàn cầu của Cơ quan An ninh quốc gia Mỹ (NSA). Nhưng, giới quan sát nhận định, kế hoạch cải tổ này không thực sự làm suy yếu quyền hạn của NSA.
Nặng về hình thức
Theo Tân Hoa xã, kế hoạch cải tổ là một công cuộc cải tổ về hình thức hơn là nội dung vì chủ yếu liên quan đến phương pháp làm việc của NSA. Thực tế, cơ quan tình báo Mỹ vẫn tiếp tục thu thập hàng triệu dữ liệu và các siêu dữ liệu vẫn sẽ được lưu trữ. Ông Obama chỉ thông báo quyết định kiểm điểm hàng năm công việc của NSA và giải mật nhiều thông tin hơn nữa. Liên quan đến việc chuyển giao các thông tin thu thập được cho một bên thứ ba, một trong những khuyến nghị chủ yếu của các chuyên gia, ông Obama cho rằng đây là bước “quá độ”, bởi vì công việc này khó khăn và có thể làm cho việc sử dụng các thông tin thêm phức tạp, phức tạp hóa thêm công việc của NSA. Tiết lộ của Snowden trong thời gian qua đã gây ra sự cố ngoại giao với Tây Ban Nha, Brazil hay Đức. Tổng thống Mỹ đã lên tiếng trấn an bạn bè của Hoa Kỳ, nhưng cũng nói thêm rằng NSA sẽ tiếp tục thu thập thông tin về những ý định của các chính phủ trên khắp thế giới. Đối với ông Obama, mục tiêu cuối cùng là đảm bảo sự an toàn của đất nước.
Dù ông Obama đã cam kết không nghe lén điện thoại của bà Merkel, nhưng các nghị sĩ Đức vẫn lo ngại.
Vấn đề gây tranh cãi nhất và vẫn chưa thỏa mãn sự trông đợi của các công ty công nghệ Mỹ là trong các đề xuất Tổng thống Obama nêu ra, vẫn chưa xác định chính phủ hay một cơ quan nào sẽ lưu giữ bản ghi cuộc gọi được thu thập theo yêu cầu của các cơ quan tình báo Mỹ. Hồi tháng 12 năm ngoái, Nhà Trắng từng đưa ra đề xuất để nhà cung cấp dịch vụ hoặc một bên thứ ba lưu giữ các dữ liệu. Các công ty điện thoại phản đối đề xuất này do lo ngại chịu thêm gánh nặng chi phí trong khi chưa có bên thứ ba đủ tin cậy thực hiện việc lưu giữ này. Tổng thống Obama đã yêu cầu Bộ Tư pháp và cộng đồng tình báo Mỹ phải “xử lý” việc này trong vòng 60 ngày tới và nhiều khả năng Quốc hội Mỹ sẽ phải vào cuộc để giải quyết vấn đề.
Đồng minh vẫn lo ngại
Ngay sau khi ông Obama thông báo về kế hoạch cải tổ NSA, các chính trị gia của Đức đã bày tỏ thái độ hoài nghi, đồng thời khẳng định rằng Đức cần tiếp tục thúc đẩy thỏa thuận không do thám lẫn nhau với Mỹ.
Phát biểu trước giới truyền thông, Bộ trưởng Tư pháp Đức Heiko Maas cho biết tuy Tổng thống Mỹ đã thực hiện bước đi đầu tiên trong kế hoạch rút lại một số chương trình do thám của Mỹ nhưng niềm tin đã mất chỉ có thể xây dựng lại bằng cách ký một thỏa thuận ràng buộc pháp lý với Mỹ để bảo vệ dữ liệu cá nhân cho tất cả công dân Đức. Nghị sĩ Quốc hội Đức Philipp Missfelder, người có thể trở thành điều phối viên xuyên Đại Tây Dương của Đức trong tương lai, cũng lên tiếng ủng hộ một thỏa thuận không do thám lẫn nhau giữa Đức và Mỹ, đồng thời đánh giá quá trình cải cách đã được lên kế hoạch của Tổng thống Obama đòi hỏi một cơ sở pháp lý mới sẽ là quá trình rất khó khăn. Chủ tịch Ủy ban Quốc hội Đức Wolfgang Bosbach cho biết ông không hy vọng nhiều về sự thay đổi trong hoạt động “nghe trộm” của Mỹ và bày tỏ quan ngại rằng rồi Mỹ sẽ tiếp tục thu thập dữ liệu của các chính phủ nước ngoài cũng như các nước đồng minh.
Phản ứng trước những lo ngại gia tăng từ Đức, ông Obama đã tìm cách trấn an Thủ tướng Đức Angela Merkel và khẳng định sẽ không để hoạt động do thám làm phương hại tới mối quan hệ hữu nghị và tin cậy giữa ông và bà Merkel. Trả lời phỏng vấn Đài Truyền hình ZHF của Đức tối 18-1, ông Obama khẳng định ông không muốn mối quan hệ tốt đẹp Đức - Mỹ bị tổn hại vì một cơ chế giám sát, gây trở ngại cho việc liên lạc và niềm tin giữa hai bên.
VIỆT ANH (tổng hợp)
