Những năm qua, cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa mới ở khu dân cư” ở TPHCM đạt được kết quả khích lệ. đáng chú ý là chương trình xây dựng khu phố văn hóa đã góp phần quan trọng phát huy sức mạnh của cộng đồng dân cư để cùng nhau bàn bạc, quyết định và thực hiện những công việc chung của cộng đồng, qua đó xây dựng xã hội lành mạnh ngay từ khu dân cư.
Việc xuất hiện ngày càng nhiều khu phố văn hóa, gia đình văn hóa, phường văn hóa và nhiều quận chuẩn bị xây dựng quận văn hóa là tín hiệu tốt đẹp trong quá trình xây dựng TP văn minh, hiện đại, nghĩa tình. Nhưng trước những diễn biến phức tạp của tệ nạn xã hội, nhất là nạn cướp giật, bạo hành, ma túy có xu hướng gia tăng, thậm chí có thời điểm tăng cao vào cuối năm 2012 thì chất lượng, hiệu quả của các khu phố văn hóa đang bộc lộ nhiều bất cập, cần phải xem xét một cách thực chất.
Không thể phủ nhận những mặt tích cực ở các khu phố văn hóa tại cơ sở. Thể hiện rõ nhất ở các khu phố văn hóa là đường lối, chủ trương, chính sách pháp luật của Đảng, Nhà nước được phổ biến nhanh chóng, kịp thời đến nhân dân để bà con cùng biết, cùng bàn, cùng làm, cùng kiểm tra. Việc cộng đồng dân cư phát huy sức mạnh và nguồn lực trong cộng đồng đã giúp cho tình hình an ninh trật tự ở khu dân cư ổn định, đời sống văn hóa phong phú, bộ mặt khu phố thêm phần khang trang, sạch đẹp; đã xuất hiện ngày càng nhiều mô hình “Ông bà, cha mẹ mẫu mực, con cháu thảo hiền”, khu phố không ma túy - cờ bạc - mại dâm, khu phố không rác… Nhiều ban hòa giải khu phố hoạt động tích cực, đã kịp thời giải quyết những mâu thuẫn nhỏ trong cộng đồng dân cư bằng biện pháp vận động, tuyên truyền và cả hình thức tư vấn pháp lý. Đặc biệt, nhiều khu phố văn hóa không có tệ nạn xã hội do có sự tham gia tích cực của người dân khu phố.
Tuy nhiên, qua kiểm tra thực tế, nhiều khu phố văn hóa chỉ duy trì được kết quả trong thời gian ngắn. Nhiều loại tệ nạn như ma túy, cướp giật, cờ bạc, mê tín dị đoan vẫn diễn ra công khai ngay tại địa bàn được công nhận danh hiệu Khu phố văn hóa! Tỷ lệ tái nghiện ma túy sau cai vẫn còn khá cao. Một số biểu hiện thiếu lành mạnh trong đời sống văn hóa như việc xả rác bừa bãi, lấn chiếm lòng lề đường, cưới hỏi, tang lễ phô trương, gây phiền hà vẫn còn phổ biến.
Nguyên nhân chính là do cấp ủy, chính quyền địa phương chưa thực sự quan tâm và thường xuyên chỉ đạo phong trào. Nhiều nơi nặng hình thức, chưa khơi dậy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo từ cơ sở; công tác tuyên truyền chưa thực sự phát huy hiệu quả để mỗi người dân thấy được nghĩa vụ, trách nhiệm của mình trong phong trào xây dựng khu phố văn hóa, góp phần đẩy lùi tệ nạn; hoạt động của một số ban chỉ đạo khu phố còn yếu, chậm được củng cố, kiện toàn; năng lực của một số cán bộ cơ sở chưa đáp ứng kịp với yêu cầu công tác đặt ra…
Điều cốt yếu xây dựng, củng cố khu phố văn hóa là nâng cao chất lượng hoạt động để đi vào thực chất và xem đây là nhân tố tích cực trong cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm. Để xây dựng khu phố văn hóa thực chất là tập trung xây dựng gia đình văn hóa. Gia đình là tế bào của xã hội. Các gia đình văn hóa là nền tảng xây dựng thành công khu phố văn hóa. Khu phố văn hóa phổ biến ở khắp mọi nơi sẽ tạo ra một xã hội văn hóa mà ở đó các giá trị nhân văn được tôn trọng, đề cao. Xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, suy cho cùng là xây dựng con người có nếp sống văn hóa. Khi người dân ý thức được hiệu quả thiết thực của khu phố văn hóa thì mọi người chung sức đưa hoạt động khu phố văn hóa đi vào thực chất.
Tuấn Sơn
