Sinh ra và lớn lên trong gia đình nông dân nghèo có truyền thống yêu nước ở xã Mỹ Đức, huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định, mới 14 tuổi, cô bé Nguyễn Thị Cầu xinh xắn đã được hỏi cưới nhưng thực chất chỉ là đem về làm người ở. Sớm biết điều đó, cô bé Cầu bỏ trốn đến nhà người bà con rồi đi học lên tới lớp 7…
Bà Nguyễn Thị Cầu bên mộ phần con trai.
Vì chiến tranh ác liệt nên lớp học phải giải tán, Nguyễn Thị Cầu trở thành cô giáo trẻ dạy học cho trẻ em nghèo trong vùng. Tại đây cô quen anh Dương Minh Chánh, người bạn học cùng lớp có cùng hoàn cảnh. Do cùng chí hướng cách mạng và phục tài, thương tính nết nhau nên hai người đã nên duyên vợ chồng khi cô 24 tuổi, anh 27 tuổi. Rồi 5 đứa con lần lượt ra đời, hai vợ chồng giáo viên nghèo vừa nuôi con vừa tham gia hoạt động cách mạng.
Ngày đó, ở vùng quê nghèo Bình Định, chiến tranh hết sức ác liệt, giặc đàn áp dân ta dữ dội, người dân lúc nào cũng phải sống trong cảnh “một cổ hai tròng”, dẫu vậy người vợ trẻ vẫn đào hầm bí mật nuôi giấu cán bộ cách mạng, còn chồng tham gia du kích, hoạt động bí mật ngay trong lòng địch. Ban ngày anh dạy học cho trẻ và chữa bệnh cho dân, ban đêm anh xách súng cùng dân quân du kích xã đi đánh đồn giặc. Rồi một đêm giữa năm 1968, anh đi mãi không thấy về. Sáng ra, cô nghe tin chồng bị giết chết khi tay chân bị trói chặt. Người vợ trẻ lao ra mang xác chồng về chôn cất...
Sau khi chồng hy sinh, mới 35 tuổi nhưng cô giáo Nguyễn Thị Cầu ở vậy thay chồng nuôi con ăn học nên người. Vừa nuôi con vừa tham gia hoạt động cách mạng, nhiều lần bị địch bắt và tra tấn hết sức dã man đến chết đi sống lại nhưng cô không hề khuất phục. Cô tiếp tục đào hầm bí mật ngay trong nhà để chứa vũ khí và nuôi giấu cán bộ, rồi dũng cảm vượt qua mưa bom bão đạn tiếp lương thực, vũ khí cho bộ đội. Khi con trai khôn lớn, bà động viên con vào chiến khu. Rồi chiến tranh biên giới nổ ra, người mẹ ấy lại động viên người con trai thứ hai tiếp tục lên đường bảo vệ Tổ quốc.
Ngày nghe tin con trai hy sinh, bà mẹ như đứt từng khúc ruột… Là người vợ, người mẹ liệt sĩ kiên cường, lúc nào bà cũng động viên các con sống có ích cho gia đình và xã hội, nhờ vậy mà các con bà đều là những cán bộ, đảng viên gương mẫu. Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, bà được Đảng, Nhà nước trao tặng Huân chương Kháng chiến hạng nhì cùng nhiều phần thưởng cao quý khác.
Năm nay đã 83 tuổi nhưng bà Nguyễn Thị Cầu vẫn đi khắp nơi “gõ cửa” các cơ quan chức năng đề nghị phục hồi danh dự cho chồng bà là Dương Minh Chánh - một du kích đã bị kẻ phản động ám sát năm 1968 rồi vu oan. Sau 45 năm đi tìm công lý cho chồng, mới đây Nhà nước đã có quyết định minh oan và khôi phục danh dự cho chồng bà, đồng thời chỉ đạo chính quyền địa phương sớm thực hiện chính sách chăm lo cho những người có công với nước như gia đình bà. Thế nhưng, không hiểu sao đến nay chính quyền xã Mỹ Đức vẫn chưa thực hiện chỉ đạo của cấp trên khiến bà vẫn đứng ngồi không yên. Bà bảo: “Nguyện vọng cuối cùng của đời tôi là phải phục hồi danh dự cho chồng”.
MINH NGỌC
