(SGGPO).- Một ngày trước cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ 8-11, tỷ lệ trung bình các cuộc thăm dò toàn quốc cho thấy 46,8% ủng hộ ứng cử viên đảng Dân chủ Hillary Clinton, trong khi 44,3% ủng hộ ứng cử viên đảng Cộng hòa Donald Trump. Ai sẽ trở thành Tổng thống thứ 45 của Mỹ, cuộc đua gay cấn có thể chưa kết thúc vào ngày 8-11.
Cách biệt 2,5 điểm phần trăm giữa 2 ứng cử viên là một con số quan trọng, nhưng có thể không chính xác bởi tỷ lệ trung bình này không nắm bắt đầy đủ một số yếu tố ảnh hưởng kết quả cuối cùng, như bỏ phiếu sớm, độ sai lệnh kết quả thăm dò và mức chính xác của các cuộc thăm dò riêng biệt.
Hơn 41 triệu cử tri đã đi bỏ phiếu sớm
Một số cuộc thăm dò, không phải tất cả, đã bao gồm các cử tri bỏ phiếu sớm này. Hơn 1/3 số người được hỏi trong một cuộc thăm dò của Bloomberg công bố thứ hai 7-11 cho biết họ đã đi bỏ phiếu sớm. Cuộc thăm dò này cho thấy bà Clinton dẫn trước 3 điểm.
Ứng cử viên Tổng thống Mỹ đảng Dân chủ Hillary Clinton vân động tranh cử tại Đại học Grand Valley State ở Allendale, bang Michigan, ngày 7-11-2016. Ảnh: REUTERS
Có một số dấu hiệu tốt khác cho bà Clinton. Ở các bang đã có dữ liệu bỏ phiếu sớm, số cử tri gốc Tây Ban Nha đi bỏ phiếu sớm đã tăng so với dữ liệu thăm dò các tuần trước cho thấy. Có 3/4 người Mỹ gốc Tây Ban Nha cho biết sẽ bỏ phiếu cho bà Clinton.
Nhưng phức tạp là số tăng cử tri gốc Tây Ban Nha đi bỏ phiếu sớm này có thể bù đắp hay không số giảm cử tri gốc Phi và cử tri độ tuổi 18-29 đi bỏ phiếu sớm. Và nhiều cử tri ủng hộ ông Trump chọn đi bỏ phiếu trong ngày bầu cử, chứ không phải đi bỏ phiếu sớm.
Ứng cử viên Tổng thống Mỹ đảng Cộng hòa Donald Trump cùng người ủng hộ tại Manchester, bang New Hampshire, ngày 7-11-2016. Ảnh: REUTERS
Tại bang Nevada, nơi các cuộc thăm dò cho thấy ông Trump đang dẫn 1,5 điểm, đi bỏ phiếu sớm trông có vẻ là chiến thắng cho bà Clinton. Hơn một nửa số phiếu đã được bỏ ở bang này, 42% trong số phiếu đó là của cử tri đảng Dân chủ và 36% là của cử tri đảng Cộng hòa.
Để thắng tại Nevada, ông Trump sẽ phải được đa số cử tri độc lập ủng hộ, nghĩa là đi ngược xu hướng các cuộc bầu cử năm 2008 và 2012. Điều đó là có thể, nhưng bang chỉ có 6 phiếu đại cử tri này có thể không quá quan trọng với cả 2 ứng cử viên để đạt 270 phiếu đại cử tri cần có cho chiến thắng.
Thăm dò không hẳn là kết quả bầu cử
Kết quả số phiếu phổ thông có khi không cho tương đồng kết quả 538 phiếu đại cử tri. Trong lịch sử đã có 4 lần như vậy, lần gần nhất là năm 2000 trong cuộc đua giữ 2 ứng cử viên George Bush đảng Cộng hòa và Al Gore đảng Dân chủ. Ông Gore đã thắng phiếu phổ thông, nhiều hơn ông Bush khoảng nửa triệu phiếu trên toàn quốc, nhưng ông Bush lại thắng phiếu đại cử tri, với tổng cộng 271 phiếu, trở thành Tổng thống Mỹ thứ 43.
Tỷ lệ ủng hộ 47% trong thăm dò quốc gia không có nghĩa bà Clinton cũng sẽ giành chiến thắng với 47% số phiếu đại cử tri. Tỷ lệ ủng hộ bà Clinton thay đổi đáng kể tùy bang, như ở Maryland là 63%, trong khi ở Idaho chỉ khoảng 23%.
Vì vậy, xác định một bang chủ lực phải xem khoảng cách giữa 2 ứng cử viên trong các cuộc thăm dò và bao nhiêu phiếu đại cử tri của bang đó. Nếu các tiêu chí là 2 ứng cử viên cách biệt 6 điểm hoặc ít hơn trong các cuộc thăm dò ở bang và bang có 10 phiếu đại cử tri hoặc hơn, thì các bang chiến trường gồm Florida, Pennsylvania, Ohio, Michigan, Georgia, North Carolina, Virginia, Arizona, Wisconsin và Minnesota.
Bầu cử sớm tại quận Franklin ở TP Columbus, bang Ohio, Mỹ, ngày 7-11-2016. Ảnh: AP
Căn cứ vào tình hình bỏ phiếu sớm và thực tế có gần 1/5 cử tri đủ điều kiện đi bầu ở các bang này là người gốc Tây Ban Nha, bang Florida có khả năng bầu cho bà Clinton. Đó là điều quan trọng, khi bang này có 29 phiếu đại cử tri, nhưng có thể không đủ. Ngay cả khi có thể thêm Florida vào danh sách các bang có thể chiến thắng, bà Clinton mới có 216 trong 270 phiếu đại cử tri cần có.
Sai số thăm dò rất quan trọng
Một kết quả thăm dò được công bố luôn có thông tin kiểu "sai số ± 3,5 điểm phần trăm", nghĩa là tỷ lệ ủng hộ bà Clinton là 46,8% trước ngày bầu cử có thể là 50,3% (tăng) hoặc 43,3% (giảm).
Vì 2 ứng cử viên bám đuổi sát sao trong các cuộc thăm dò, sai số đó có thể chính là thắng hoặc thua số phiếu phổ thông.
Nếu sai số có tính hệ thống với ứng cử viên dẫn trước hay ứng cử viên tụt sau thì có thể dự tính kết quả. Nhưng chẳng may là không phải vậy. Chẳng hạn, Gallup, một trong những hãng thăm dò lớn nhất Mỹ, vào năm 2012 đã tính toán tỷ lệ ủng hộ Tổng thống Barack Obama cao hơn 2 điểm trong lúc vào năm 2008 lại tính toán tỷ lệ này thấp hơn 2 điểm.
Tỷ lệ trung bình các cuộc thăm dò toàn quốc đơn giản là tính tất cả các cuộc thăm dò đáng tin cậy được tiến hành vào thời điểm gần nhau và cho kết quả trung bình. Tỷ lệ này hầu như không xem xét độ chính xác quá khứ của các tổ chức tiến hành thăm dò, số người được hỏi và các nhóm thiểu số có được thăm dò đủ hay không.
Các kết quả thăm dò rất khác nhau, như NBC News cho thấy bà Clinton dẫn 7 điểm trong khi Los Angeles Times cho thấy ông Trump dẫn 5 điểm.
Có nhiều bất đồng khi gần đến ngày bầu cử là điều bất thường. Nhưng cuộc bầu cử năm nay không phải một cuộc bầu cử điển hình mà đặc trưng bởi sự không chắc chắn và bất ngờ, cho thấy một nước Mỹ chia rẽ sâu sắc.
Một cuộc đua không phải luôn tạo một tổng thống, ít nhất không phải ngay lập tức. Ngày bầu cử 8-11 có thể chưa có kết quả ứng cử viên Clinton hay Trump trở thành Tổng thống thứ 45. Như năm 2000, phải đến giữa tháng 12 mới có người chiến thắng, George Bush, được công bố sau phán quyết của Tòa án Tối cao.
Nhưng có một điều chắc chắn kết thúc, đó là chiến dịch tranh cử 2016 kéo dài 18 tháng qua, với các chính trị gia nói dối và sự kiện bị tranh cãi, với những điều không thật và những lời ám chỉ không căn cứ.
Và một điều chắc chắn nữa, là có rất nhiều người Mỹ sẽ thất vọng khi thức dậy vào sáng thứ tư 9-11.
THIỆN NGUYỄN
