Cùng với địa đạo Xuân Lộc, trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Đại đội 2, Trung đoàn 6 đã được Quân khu Trị Thiên giao nhiệm vụ đào địa đạo hình chữ L tại dãy núi Bạch Mã (huyện Phú Lộc). Địa đạo dài khoảng 214,6m với 3 cửa (2 cửa hướng Nam và 1 cửa hướng Đông Bắc).
Cựu chiến binh tham quan địa đạo Bạch Mã.
Ông Sáu Tích (tức Lê Sáu), nguyên Bí thư Huyện ủy huyện Phú Lộc thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, nhớ lại: Bạch Mã có vị trí chiến lược quan trọng (địa hình hiểm trở, độ cao trên 1.400m, đứng trên điểm cao này có thể quan sát toàn bộ khu vực xung quanh thuộc các huyện Nam Đông và Phú Lộc, trong đó có hệ thống đường bộ và đường sắt Bắc – Nam đi qua).
Bộ Tổng tư lệnh chỉ đạo, Quân khu Trị Thiên bằng bất cứ giá nào cũng phải đánh chiếm, lấy lại điểm cao Bạch Mã đã bị quân thù chiếm đóng. Trung đoàn 6 được giao nhiệm vụ tổ chức trận đánh. Từ tối 25-8-1973 đến 31-8-1973, lực lượng bộ binh và hỏa lực của ta đã tập kết ở Vọng Hải Đài sẵn sàng chờ lệnh nổ súng. Trung đoàn 6 thống nhất chọn giờ phát hỏa là 17 giờ 15 phút ngày 5-9-1973.
Với sự chuẩn bị chu đáo, sau 30 phút tiến công, bộ đội ta đã tiêu diệt được 25 tên địch, bắt sống 38 tên (trong đó có 10 tên bị thương), thu 2 khẩu cối 81 ly, 4 khẩu cối 61 ly, 2 khẩu 21 ly và một số máy móc thông tin liên lạc… Làm chủ toàn bộ điểm cao Bạch Mã, tổ chức chốt giữ, kiểm tra, thu dọn chiến trường và phân công Đại đội 2 (Trung đoàn 6) ở lại giữ điểm cao Bạch Mã.
Tiếp đó, từ tháng 10-1973 đến tháng 1-1974, sức người cộng với cuốc chim, xẻng và xe cút kít tự tạo, Đại đội 2 đã chia lực lượng thành 2 nhóm đào địa đạo dưới đồi sân bay Bạch Mã (địa đạo số 1) và dưới chân đồi Vọng Hải Đài (địa đạo số 2). Địa đạo ra đời đã trở thành “đài quan sát tiền tiêu” phục vụ các trận đánh ở mặt trận phía Nam thành phố Huế, tiến tới giải phóng hoàn toàn Thừa Thiên - Huế vào ngày 26-3-1975.
Địa đạo Bạch Mã đã được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch công nhận bằng di tích lịch sử cách mạng. Hiện tại, Bảo tàng Lịch sử cách mạng tỉnh Thừa Thiên - Huế đang phối hợp với chính quyền huyện Phú Lộc và Vườn quốc gia Bạch Mã lập dự án bảo tồn, trùng tu cụm địa đạo Xuân Lộc - Bạch Mã, đồng thời phối hợp với các đơn vị lữ hành tổ chức tuyến du lịch về nguồn để giới thiệu di tích độc đáo này.
Văn Thắng – Huy Cường
