Dì Tám phá cỗ bỗng dưng trở thành diễn viên. Kể cũng lạ, chưa một lần dì bước chân ra khỏi ấp, chưa một ngày học trường lớp diễn xuất nào. Nếu có thời gian và lớp miễn phí, dì cũng không thể học. Dì bận bịu? Ai trên đời chẳng bận bịu. Phụ nữ càng bận bịu, gia đình bếp núc giặt giũ, gia súc, gia cầm… Nói một cách ngắn gọn: dì mù chữ.
Mù chữ không đọc được kịch bản nhưng không phải dì đóng vai quần chúng, vai chính hẳn hoi.
Nghề phá cỗ đưa đẩy dì Tám trở thành diễn viên.
Ngày trước vợ chồng dì cùng người chung làng vào vùng giáp ranh sân bay phá cỗ. Đào xuống mấy mét sâu đến lớp đất cứng, đào ngang sẽ gặp phế liệu. Vỏ đạn, đồng nhôm nhựa vùi vô kể dưới quả đồi thấp. Trước lúc rút quân, quả đồi lớn nhất bị san bằng. Có hôm dì đào trúng cả thùng đạn đầy ắp còn nguyên vàng chóe. Có ngày đang theo vỉa gặp phải bộ xương người trắng toát, răng tóc còn chưa phân hủy hết đành phải bỏ hầm. Những ngày như thế, tối về chẳng ai nuốt được cơm và chợp được mắt.
Thế rồi nhiều vụ nổ và hầm sụp liên tiếp trong thời gian ngắn vào những ngày mây mù. Sự ẩm thấp của đất, mùi thuốc nổ và ám khí của người chết nhờ nhợ, lờm lợm. Tiếng thầm thì bắt đầu to nhỏ rồi lan nhanh, đội phá cỗ đã chạm vào lời nguyền dưới lòng đất kia chăng? Nỗi sợ hãi trùm lên làng phá cỗ.
Sợ thì sợ, không phá cỗ biết làm gì có cái ăn? Đất ruộng không, vườn tược cỏ mọc không nổi huống gì trồng cây. Dì Tám nói mình may mắn hơn những người bạn phá cỗ: dì có được một đứa con. Chồng dì cũng bị mất đi hai cánh tay trong một lần đào phải đầu đạn, may còn sống. Dì trở thành lao động chính. Nguy hiểm rình rập đó nhưng cái đói trước mắt. Cha chết không bằng hết ăn.
Những nấm mộ ở làng phá cỗ nhỏ xíu, thấp lè tè. Các đứa trẻ ra đi khi chưa kịp đủ tháng tròn ngày. Có người bạn của dì, tám lần bị sẩy thai. Hết tuổi sinh vẫn chưa có được một đứa trẻ để bồng bế. Thuốc đạn pháo, chất phóng xạ ngấm vào đất, diệt những mầm sống, hủy hoại người sống ăn rau cỏ trồng trên đất ấy, uống nước giếng vùng ấy. Bao giờ mới hết chất độc? Trăm năm hay cả ngàn năm sau?
Minh họa: A.Dũng
Người mẹ nghèo nuôi con vất vả. Càng vất vả hơn khi đứa trẻ bị nhiễm nặng thứ chất độc khủng khiếp. Có người mẹ nào lại không thương yêu con, dù cho đứa trẻ có ra sao.
Sáng nay lại có đoàn đến. Còi ở trần, mặc chiếc quần cộc lòi cả chim, nằm úp mặt trên hiên nhà, lấy tay che mắt khi thấy người lạ như chú cù lần bất ngờ gặp ánh sáng. Chân tay Còi lỏng khỏng, ống xương thẳng khớp to. Nếu lớn bình thường Còi sẽ vạm vỡ và rất đẹp trai. Khuôn mặt sáng và nụ cười thật hiền. Măng tơ trên mép và râu cằm lún phún. Núm vú mới nhú hồng hồng. Còi đang dậy thì nên rất thích được cắp đôi với con gái. Ngó vậy chứ thích con gái đẹp lắm đó. Mẹ Còi cười bảo thế. Còi nghe dì và mẹ nhắc đến con gái liền lấy tay che mặt, cười bẽn lẽn.
Chỉ một lúc là dạn ngay, Còi mon men bò lại gần chiếc máy quay, đưa hai con mắt dòm sát vào ống kính đen ngòm cố tìm mình trong đó. Cứ như vầy thì không được. Phải thế này thế này… Người trong đoàn phim ghé tai dì Tám thầm thì.
Đoàn làm phim quay những cảnh sinh hoạt trong gia đình, cảnh Còi ăn uống rửa ráy tắm giặt. Còi sợ nước một phép. Dì mím môi chần chừ. Trời lạnh như vầy tắm con sao được. Hôm nay chuyển trời Còi không được khỏe. Hay là bỏ qua cảnh tắm để hôm khác trời nắng ấm đoàn hãy đến. Họ lắc đầu nguầy nguậy. Không được đâu, thời gian gấp lắm. Không kịp giờ phát sóng đâu.
Dì bồng Còi ra lu nước. Còi oải người không chịu. Dì dỗ:
- Còi ngoan ơi, tắm giỏi mặc đồ đẹp, mẹ dắt xuống thăm út Hiền.
Nghe nhắc đến út Hiền, Còi khoái chí. Hôm bữa đi bệnh viện gặp cô y tá tên Hiền xinh đẹp, về nhà ngày nào Còi cũng đòi đi bệnh viện. Ngày trước cắp đôi với cô bé Côi câm, biểu gì Còi cũng nghe lời. Từ ngày gặp út Hiền, Còi đâm ra ghét bé Côi. Có mới nới cũ, ai nhắc đến bé câm, Còi nổi xung điên phá đồ phá đạc.
Tưởng mẹ nói thật, Còi trân tay trân chân cho mẹ tắm. Hai hàm răng va vào nhau cành cạch, Còi gồng cả người cho khỏi run.
Vì nghệ thuật, tật nguyền cũng đâu có được yên.
Mấy lần quay đầu tiên, dì Tám buồn tủi, khóc thút thít. Quay hoài, quay hoài, dì không còn khóc được nữa. Có gì đâu, mẹ nuôi con, công việc hàng ngày làm sao khóc cho được. Người nhà đài biểu dì phải diễn sao cho chảy nước mắt mới đạt, nếu chưa đạt phải quay lại cho đến lúc được mới thôi.
Tắm rửa xong đến cảnh cho Còi ăn. Dì Tám bưng tô cháo đút. Một muỗng, hai muỗng, ba muỗng... Gần nửa tô cháo, hình ghi vẫn chưa đạt. Quay lại. Còi nuốt thêm vài muỗng rồi không chịu hả miệng nữa. Cố đút vào Còi lại ói, người cậu ta co rút, xương cốt kêu răng rắc. Còi lấy tay bịt mặt bịt miệng. Chắc đã no lắm rồi.
Còi ói và lên cơn giật. Mắt Còi trợn ngược, bọt mép sùi ra. Đến nước này, dì Tám ôm con khóc thật. Nước mắt chảy ròng ròng.
Thấy thế, người nhà đài búng tay tróc tróc. Diễn rất tốt.
Họ đóng máy, không cảm ơn lấy một tiếng, coi như PR dùm cho Còi lên TV. Thu dọn máy móc ra về, họ hứa sẽ lên hình sớm.
Dì Tám ôm con, thẫn thờ nhìn theo bóng họ khuất dần .
TRƯƠNG ANH QUỐC
