Hơn mười năm sau tập thơ đầu tiên Dòng sông về muộn, nhà thơ Đinh Lăng mới xuất bản tập thơ thứ hai Mái nhà xưa (NXB Hội Nhà văn 2017). Điều đó cho thấy tiến sĩ triết học say mê thi ca người Phú Yên này hết sức cẩn trọng, khó tính với thơ.
Nhà thơ Đinh Lăng
Mái nhà xưa là một hành trình thơ vừa cũ vừa mới. 62 bài thơ được anh sáng tác trải dài từ đầu thập niên 1990 cho đến tận cuối năm 2016. Một hành trình dài gần 25 năm. Cũ và mới không chỉ tính ở mốc thời gian mà còn ở cảm xúc, tâm thế, ngôn ngữ và cách thể hiện trên con đường thơ trở về mái nhà xưa, trở về với ký ức để tìm lại một thời đã mất với vô vàn kỷ niệm, nỗi khắc khoải trước đời sống luôn chuyển động đổi mới và trước hỉ nộ ái ố thế thái nhân tình.
Đinh Lăng như một nghệ sĩ nhiếp ảnh bằng thơ khi mỗi bài thơ trong Mái nhà xưa thường là những khoảnh khắc hứng khởi được “chộp” bất chợt. Đôi khi anh còn như một nghệ nhân công phu và tài hoa với những bài thơ giàu chất suy tưởng từ trải nghiệm về lịch sử, quê hương, tình yêu, cuộc sống. Mái nhà xưa mà Đinh Lăng trở về có gì thú vị?
“Ở nơi đây,
Hoa cỏ cũng buồn vui,
Cũng ngọt ngào nỗi nhớ mong khắc khoải.
Khi một chiều ta cuống cuồng về lại,
Lặng thầm ngồi bên bức tường rêu,
Tìm lại dấu chân của năm tháng cũ,
Vết xưa vẫn còn,
Nhắc ta một thời lam lũ…!”
Mái nhà xưa ấy còn lồng lộng gió lùa, cây khế nở những bông hoa đầu tiên, giàn thiên lý, mùi bùn, con cá, con cua… như bao mái nhà quen thuộc nơi thôn quê Việt, nhưng điều khác biệt là Đinh Lăng có cách cảm nhận, nghẹn nhớ và lòng biết ơn của riêng mình, để từ đó giúp anh “lớn” hơn:
“Những vạch than trên nền gạch cũ,
Những lằn roi trưa hè và cánh diều bay tận trời cao,
Hơi thở đồng quê như mới hôm nào,
Nuôi ta lớn trong lặng thầm, thổn thức!”
(Mái nhà xưa)
Nếu như mùa hè có vạch than, lằn roi, cánh diều thơ mộng thì mùa đông với mái nhà xưa là những hình ảnh đối nghịch quặn lòng:
“Mắt mẹ buồn trông vời vợi,
Mây đen mắt mẹ buồn hơn,
Bão xa bão gần ái ngại,
Đêm dài, đêm bỗng dài hơn!”
(Đông về trên mái nhà xưa)
Một hình ảnh đẹp đến nao lòng Mắt mẹ buồn trông vời vợi/ Mây đen mắt mẹ buồn hơn. Nói tới mái nhà xưa không thể quên tình mẫu tử, mà đôi mắt nhớ mong, lo lắng của mẹ ẩn chứa bao nỗi niềm sâu thẳm, nếu không phải là thơ thì khó mà diễn tả được hết vẻ đẹp ấy…
Bìa tập thơ Mái nhà xưa của Đinh Lăng
Bên cạnh đấng sinh thành, nhà thơ Đinh Lăng trở về mái nhà xưa còn tìm lại thời trai trẻ nóng bỏng khao khát tình yêu lứa đôi tưởng chừng đã mất dấu:
“Những mùa trăng trong xanh nỗi nhớ,
Đi về đâu cũng có bóng em,
Vun vén mãi để bây giờ đổ vỡ,
Bao khát khao trôi thật êm đềm!”
(Thời đã mất)
Những bài thơ tình yêu chiếm phần lớn trong tập Mái nhà xưa, với nhiều cung bậc xúc cảm khác nhau. Đó là điều bình thường với một chàng trai đa cảm trước khi đi đến hôn nhân, với một người đàn ông có trách nhiệm với gia đình và không thể không rung động trước cái đẹp chợt đến chợt đi giữa cõi đời này.
Chẳng nhiều như thơ tình yêu tình bạn nhưng những bài thơ mang sắc màu triết lý nhân sinh trong tập Mái nhà xưa của Đinh Lăng rất đáng chú ý, như: Tiếng đàn đêm, Ngẫu hứng bốn câu, Viết ở thành phố hoa hồng, Nếu thời gian không trôi qua, Mênh mông, Không thể, Những bài thơ trong một ngày, Không đề mùa xuân,… Những bài thơ khác biệt do anh sáng tác trong thời gian tập trung làm luận án tiến sĩ triết học và bảo vệ thành công năm 2016. Tư duy của một người nghiên cứu triết đã giúp anh từng bước thay đổi tư duy thơ để tạo dựng những tứ thơ mới:
“Nơi dòng sông gặp gỡ,
Cánh buồm tan vào mắt nhau,
Nụ cười nhẹ như cánh hồng buổi sớm,
Bài hát ướt đêm sâu…”
(Viết ở thành phố hoa hồng)
Và khi nhà thơ lắng nghe tiếng đàn ngân lên từ những ngón tay êm ái của người đẹp giữa đêm mênh mang, anh chợt thức nhận:
“Ta đã biết cuộc đời dài lắm,
Ta đã biết con đường xa lắm,
Ta đã biết bông lục bình tím ngát những chiều đông,
Ta đã biết hoa cải vàng rực rỡ những triền sông,
Nhưng làm sao biết được tiếng đàn kia,
tiếng đàn đêm…
trôi mênh mang, vang mênh mang, giữa vô cùng”
(Tiếng đàn đêm)
Tiếng đàn không chỉ là tiếng đàn, đó là tiếng lòng, tiếng nói của số phận một kiếp người.
Đinh Lăng là một con người sâu nặng nghĩa tình nên anh đã không nỡ lìa xa những bài thơ gắn liền với những kỷ niệm đáng nhớ. Đó là cái hay mà cũng là cái không hay của nhà thơ trong tập Mái nhà xưa. Bởi kỷ niệm dù sao cũng chỉ là kỷ niệm, còn thơ là thơ, đòi hỏi dấu ấn của xúc cảm, tư duy và cả kỹ thuật tay nghề. Hy vọng rằng với mạch thơ mang tính triết lý duy cảm đã được khơi nguồn, Đinh Lăng sẽ có bước chuyển mạnh mẽ trên hành trình sáng tạo đầy vẫy gọi phía trước, như trong Xuân sớm anh viết:
“Nắng đã sáng, lộc xanh chồi mới,
Chút lạnh se, chờ những nồng nàn,
Mắt khẽ chớp, sau làn sương mọng nước,
Nụ cười nồng ấm, chở mùa sang”.
PHAN HOÀNG
