Hôm nay 5-9, trên 22,5 triệu học sinh - sinh viên cả nước sẽ bước vào năm học mới 2016-2017. Năm học này, ngành giáo dục tiếp tục thực hiện những nội dung đổi mới GD-ĐT. Nhân dịp bước vào năm học mới, chiều 4-9, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ đã có cuộc trao đổi về những vấn đề trọng tâm mà dư luận đang quan tâm.
Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ
- Phóng viên: Quyết định ngưng hoạt động dạy thêm, học thêm trong nhà trường của TPHCM bị nhiều người dân phản ứng, quan điểm của Bộ GD-ĐT ra sao?
>> Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ: Học thêm, dạy thêm là nhu cầu, không cấm. Nhưng cấm là cấm dạy thêm học thêm tràn lan, không đúng, dạy thêm có ý đồ, ví dụ đưa nội dung chính khóa thành nội dung dạy thêm, khiến học sinh phải học. Giải pháp để loại bỏ dạng dạy thêm, học thêm này là phải đổi mới Chương trình - Sách giáo khoa (SGK) giáo dục phổ thông, giảm tải chương trình gắn với đổi mới đánh giá, thi cử.
- Bộ sắp công bố phương án đổi mới thi cử năm 2017. Tại sao năm nào Bộ GD-ĐT cũng đổi mới thi cử?
Hiện nay, Bộ GD-ĐT đã có Tổ công tác gồm nhiều chuyên gia, lãnh đạo trường ĐH có kinh nghiệm để rà soát kỹ lưỡng phương án thi 2016, làm rõ cái gì hợp lý và chưa hợp lý, lắng nghe của dư luận, lấy ý kiến trực tiếp của các sở GD-ĐT, các trường ĐH. Có thể nói xây dựng phương án thi năm nay làm rất bài bản và đã đi đến thống nhất rất nhanh về chủ trương thi năm 2017.
Về đề thi, vì vẫn còn băn khoăn là khiến học sinh học lệch, học tủ, nên năm nay sẽ hạn chế việc đó, cùng với đó áp dụng công nghệ thông tin (CNTT) để thi, tức là đề thi sẽ vừa bao quát, vừa ứng dụng được CNTT để thi. Cụ thể, đề thi 2016 xã hội vẫn còn chưa yên tâm, như thí sinh còn nhìn bài nhau, chấm thi tự luận vẫn còn “du di” của giáo viên. Trong khi đó bài thi đánh giá năng lực của ĐHQG Hà Nội được chứng minh là tốt, vì thế năm 2017 chúng ta sẽ áp dụng. Đó là trừ môn Văn thi tự luận thì các môn Toán, Anh văn, các bài tổng hợp khoa học tự nhiên và khoa học xã hội sẽ thi trắc nghiệm. Các bài thi trên giấy nhưng chấm bằng máy tính. Như vậy sẽ khắc phục được học lệch, học tủ lại bảo đảm chính xác, khách quan hoàn toàn. Mỗi thí sinh có một mã đề thi riêng để bảo đảm khách quan, vì thế các sở có thể tổ chức thi, các trường ĐH không phải cử giáo viên xuống coi thi nữa.
- Còn về xét tuyển thì sao, thưa Bộ trưởng?
Về xét tuyển ĐH, năm 2017 vẫn là kỳ thi 2 mục đích, bảo đảm quyền tự chủ của các trường. Thực tế, nhiều trường chưa đủ năng lực để đứng ra tổ chức kỳ thi. Tự chủ nhưng không phải trường muốn làm gì thì làm, bộ vẫn phải đứng ra để quản lý chất lượng. Nói thế để thấy, kỳ thi năm 2017 không phải hoàn toàn mới mà vận dụng những ưu điểm của việc đổi mới thi trong 2 năm qua, nhất là phương án thi năm 2016.
Điểm mới năm nay là Bộ GD-ĐT sẽ khắc phục tỷ lệ “ảo” ngay trong việc giao chỉ tiêu. Hiện chỉ tiêu của các trường được bộ giao trên cơ sở các trường tự xác định căn cứ năng lực đào tạo, nhưng thực tế các trường xác định chỉ tiêu cao hơn năng lực thực tế, điều đó góp phần dẫn đến tỷ lệ ảo cao. Vì thế, năm nay, chúng tôi sẽ tăng cường kiểm tra điều kiện bảo đảm chất lượng của các trường để từ đó giao chỉ tiêu sát thực, tránh tình trạng vênh giữa điều kiện bảo đảm chất lượng và chỉ tiêu. Mặt khác, sẽ tăng cường dự báo nhu cầu thị trường lao động để giúp các trường xác định chỉ tiêu sát với nhu cầu thực tế. Ví dụ có nhiều ngành truyền thống của nhà trường nhưng thị trường lao động không cần thì nhà trường cần điều chỉnh. Còn những ngành thị trường đang rất cần như CNTT, khoa học kỹ thuật thì các trường chưa đào tạo nhiều hoặc không có điều kiện tổ chức đào tạo, thay vào đó lại chuyển sang mở các ngành khoa học nhân văn… Điều này cần phải điều chỉnh. Chốt lại, tôi khẳng định, phương án thi năm 2017 không hoàn toàn mới, chỉ là hoàn thiện hơn phương án năm 2016.
- Thông tư 30 về bỏ chấm điểm cho học sinh tiểu học thay bằng nhận xét vừa qua bị xã hội cũng như chính trong ngành giáo dục phàn nàn nhiều. Bộ GD-ĐT đang dự thảo sửa đổi nhưng nhiều ý kiến cho rằng vẫn là “bình mới rượu cũ”?
Thông tư 30 không phải là không phù hợp. Học sinh tiểu học là lứa tuổi rất cần động viên khuyến khích nên cần đánh giá thường xuyên, không phải chỉ là điểm số. Nhiều nước thực hiện rất tốt. Việt Nam thực hiện cũng có nhiều kết quả. Tuy nhiên, những hạn chế thì chúng tôi cũng đã rút kinh nghiệm. Vấn đề là thực hiện phải có lộ trình, có chuẩn bị về đội ngũ, áp dụng vào thực tiễn hiệu quả.
Bộ GD-ĐT đã nghiêm túc rút kinh nghiệm, chúng tôi tới đây sẽ sửa đổi Thông tư 30. Nhưng bản chất vẫn là đánh giá bằng lời. Sẽ lượng hóa việc đánh giá bằng các mức A, B, C.
- Vừa qua, ngành giáo dục áp dụng nhiều mô hình đổi mới phương thức giáo dục, trong đó có mô hình trường học mới (VNEN) nhưng bị dư luận phản ứng cho rằng đưa học sinh ra làm “chuột bạch thí nghiệm”! Bộ trưởng suy nghĩ gì về vấn đề này?
Chúng ta thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, chuyển từ đọc - chép sang phát triển năng lực học sinh, vì thế phương thức, mô hình giáo dục cũng phải thay đổi. Mô hình VNEN là một ví dụ. Nhưng phải thừa nhận là đổi mới còn mang tính đại trà, nhiều nơi chuẩn bị chưa tốt cũng áp dụng khiến xã hội phản ứng. Một mô hình mới chưa hẳn đã phù hợp với tất cả mọi nơi, vì vậy phải có thí điểm, thậm chí không áp dụng hoàn toàn mô hình mà chỉ là một số phương diện của mô hình. VNEN vừa qua triển khai còn mang tính máy móc, áp dụng trên diện rộng là không đúng, thậm chí có những nơi không nhất thiết phải áp dụng mô hình này.
- Nhưng xã hội bức xúc vì chất lượng giáo dục chưa đáp ứng yêu cầu, thậm chí có ý kiến cho là đi xuống?
Chúng ta cần thấy, chất lượng giáo dục ngày càng đi lên, khách quan phải nói vậy, không phải đi xuống, nhưng chúng tôi thừa nhận chất lượng giáo dục chưa đáp ứng yêu cầu. Có nhiều nguyên nhân khiến chất lượng giáo dục chưa đáp ứng yêu cầu. Giống như sửa một ngôi nhà, sửa chỗ này một chút, chỗ kia một chút, vừa sửa vừa phải duy trì, khó hơn rất nhiều so với làm một cái nhà mới hoàn toàn. Dù vậy, ngành giáo dục vẫn rất lắng nghe dư luận xã hội. Mục tiêu là làm sao nâng chất lượng giáo dục lên: giáo dục mầm non bảo đảm cơ sở vật chất tốt; giáo dục phổ thông chủ yếu chú trọng dạy đạo đức, giảm tải chương trình...
Đáng lo nhất hiện nay là chất lượng giáo dục nghề nghiệp. Vì vậy, giải pháp tới đây phải làm mạnh là kiểm định chất lượng. Qua kiểm định để biết các trường đại học đang ở đâu. Chúng ta có thể thiếu, còn yếu kém nhưng không được lạc điệu với thế giới. Sẽ phải lấy thước đo là tiêu chuẩn kiểm định quốc tế để đo chất lượng các trường ĐH. Cùng với đó đổi mới chương trình, nội dung giảng dạy theo hướng thực học thực nghiệp. Các trường không phải dạy những gì mình có mà phải dạy những gì thị trường đang cần. Qua kiểm định sẽ phân tầng xếp hạng ĐH. Phần lớn các trường phải đi theo hướng đào tạo thực hành. Bộ cũng sẽ có dự báo thị trường nhân lực để các trường chuyển đổi hướng đào tạo của mình theo sát nhu cầu thực tế. Có những ngành là thế mạnh của trường nhưng thị trường không cần nữa thì cũng phải bỏ.
- Việc thực hiện Chương trình - SGK giáo dục phổ thông mới đến nay đã muộn so với kế hoạch?
Bây giờ đổi mới SGK là muộn, nhưng muộn mà chắc, vì để đổi mới SGK cần có chương trình tổng thể, chậm để bền vững. Còn có nguyên do khách quan là Nghị quyết của Quốc hội ra nhưng sau 1 năm mới có kinh phí để bộ triển khai.
Cách làm SGK lần này khác, gắn đội ngũ ở các trường sư phạm, các trường phổ thông với làm SGK chứ không phải là một nhóm chuyên gia làm SGK như trước đây, điều này sẽ tránh được tình trạng làm SGK chưa xong là sửa, làm xong phải tập huấn. Với trên dưới 1 triệu giáo viên lý gì chúng ta không chọn được người giỏi. Lần này lựa chọn một đội ngũ giáo viên phổ thông, các trường sư phạm để làm, gắn người làm SGK với người triển khai SGK luôn. Chúng tôi cần có sự tham gia sâu và trực tiếp giữa người triển khai chương trình dạy với làm SGK. Tại thời điểm này, cần triển khai một cách chắc chắn theo hướng tiếp cận mới. Tôi tin khi có chương trình tổng thể môn học rồi thì việc làm SGK rất nhanh và trong lúc chờ, tôi đã chỉ đạo tiếp tục cắt giảm chương trình trong SGK ở các nội dung trùng lặp để tránh quá tải…
Việc chậm thực hiện Chương trình - SGK giáo dục phổ thông so với kế hoạch đề ra, vào thời điểm thích hợp Bộ GD-ĐT sẽ báo cáo Chính phủ, Quốc hội. Chương trình - SGK phổ thông mới lần này sẽ bảo đảm giảm tải. Đó cũng là giải pháp để hạn chế học thêm - dạy thêm, đó là cả một quá trình đồng bộ, không cắt riêng cái nào.
- Xin cảm ơn Bộ trưởng!
PHAN THẢO
