Đua nhau trồng chanh dây: Đừng vì lợi trước mắt

Thấy trồng chanh dây cho hiệu quả kinh tế cao gấp nhiều lần cà phê, nông dân nhiều địa phương ở tỉnh Gia Lai đã phá vườn cây cà phê, cao su để trồng chanh dây. Tuy nhiên, các chuyên gia khuyến cáo, thị trường chanh dây chưa ổn định nên việc ồ ạt trồng như hiện nay tiềm ẩn rủi ro cao. 

Vườn chanh dây 1ha của ông Hòa (thị trấn Ia Kha, huyện Ia Grai) hiện cho thu nhập 1,5 triệu đồng/ngày

Ồ ạt trồng chanh dây

Theo tính toán, chanh dây có giá 10.000 đồng/kg đã sinh lời, nhưng gần đây giá duy trì ở mức cao, có lúc lên đến 28.000 đồng/kg và nông dân xem đây là cây làm giàu nên ồ ạt trồng. Tháng 8-2015, gia đình bà Nguyễn Thị Lụa (thị trấn Ia Kha, huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai) phá vườn cao su, cà phê để trồng 1ha chanh dây với tổng kinh phí đầu tư 200 triệu đồng. Hiện khu vườn đã cho thu hoạch một tháng. Khi hái xong, thương lái đến tận nhà thu mua, sau đó bán sang Trung Quốc. Với mức giá hiện nay, trung bình mỗi ngày gia đình bà Lụa có 1,5 triệu đồng. Bà Lụa làm phép tính: “Mỗi năm vườn chanh dây cho thu hoạch trung bình tầm 90 tấn các loại, tương đương với giá trị của 60 tấn nhân cà phê nhân bây giờ. Trong khi đó, để sản xuất ra chừng đó cà phê phải mất khoảng hơn 10ha”. Đó cũng là lý do khiến gia đình bà chấp nhận hy sinh cây cà phê để chạy theo chanh dây. Hiện gia đình bà vừa phá thêm 3 sào cà phê để qua tháng 4 chuyển sang trồng chanh dây.

Theo thống kê, huyện Ia Grai hiện có khoảng 40ha chanh dây, tập trung chủ yếu ở xã Ia Bá, thị trấn Ia Kha. Trong khi đó, dọc quốc lộ 19 qua huyện Mang Yang, rất nhiều rẫy cà phê đã bị dân cắt trụi, chờ ngày nhổ gốc để trồng chanh dây. Có hộ thiếu đất đã trồng xen vào vườn cao su. Vườn chanh dây 3 sào của ông Nguyễn Văn Thức (xã Đắk Jrăng, huyện Mang Yang) trồng từ tháng 10-2015 hiện đang trổ bông chi chít. Khu vườn này lúc trước được ông Thức trồng cà phê. “Thấy người ta trồng “ngon ăn” nên tôi phá cà phê trồng theo thôi. Kỹ thuật trồng thì hỏi bà con trồng trước đó, còn đầu ra thì chờ ai đến mua là bán”, ông Thức nói. Thống kê của Phòng NN-PTNT huyện Mang Yang cho thấy, địa phương hiện có hơn 180ha chanh dây. Chỉ từ đầu năm 2016 đến nay, diện tích chanh dây đã tăng thêm 50ha và có xu hướng tăng mạnh trong thời gian tới.

Theo Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Sở NN-PTNT Gia Lai, cây chanh dây trên địa bàn phát triển hoàn toàn tự phát. Người dân thấy có giá thì đua nhau trồng. Hiện tỉnh có khoảng 301ha chanh dây. Trong đó, chỉ riêng năm 2015 đã trồng mới 108ha. Diện tích chanh dây đang cho thu hoạch 143ha. Dự báo thời gian tới diện tích trồng chanh dây sẽ còn tăng.

Nhiều rủi ro

Các nông hộ cho biết, việc họ chạy theo chanh dây chỉ vì thấy cây này cho hiệu quả cao. Việc trồng chủ yếu dựa vào kinh nghiệm và tự học hỏi nhau chứ không được đào tạo hay tập huấn kỹ thuật.  Khi thu hoạch xong, thương lái đến tận nhà mua và giá cả hoàn toàn do thương lái chi phối. Ông Đào Lân Hưng, Trưởng phòng NN-PTNT huyện Ia Grai, cho biết: “Huyện chưa có quy hoạch trồng chanh dây. Loại cây này vì chưa có đầu ra ổn định nên chưa khuyến khích người dân mở rộng diện tích. Hiện địa phương đang tiếp tục theo dõi thị trường”.

Theo ông Hà Ngọc Uyển, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Gia Lai, địa phương chưa có nhà sản xuất chanh dây mà hoàn toàn thông qua lái buôn thu mua vận chuyển sang các vùng khác bán, vì thế giá cả không ổn định, tồn tại nhiều rủi ro. “Việc ồ ạt trồng chanh dây còn gây các hệ lụy như lấn chiếm đất trồng của các cây trồng khác, ảnh hưởng đến quy hoạch nông nghiệp. Nông dân không xác định được loại đất nào phù hợp hay không nên cứ trồng, dẫn đến tình trạng sâu bệnh phát triển mạnh, gây thiệt hại cho sản xuất… Ngoài ra còn gây kiệt quệ, thoái hóa, ô nhiễm môi trường đất, mất cân bằng hệ sinh thái”, ông Uyển nói.

Võ Phúc