Bắt đầu từ hôm nay 7-10, Thái Lan sẽ tăng giá mua lúa theo cam kết của chính phủ. Mức giá này sẽ cao hơn so với hiện hành khoảng 47%. Cụ thể, lúa thường được thu mua với mức giá 15.000 baht/tấn (tương đương 498 USD/tấn); lúa thơm với giá 20.000 baht/tấn (664 USD/tấn), sau đó sẽ tăng dần.
Chính sách hỗ trợ nông dân của Thái Lan được áp dụng đã khiến không ít ý kiến cho rằng, giá xuất khẩu gạo của quốc gia này trong thời gian tới sẽ bị đẩy lên.
Trả lời báo chí mới đây, chính Phó Thủ tướng Thái Lan Kittiratt Naranong cũng đã tuyên bố Chính phủ Thái Lan sẵn sàng từ bỏ vị trí số 1 về xuất khẩu gạo trên thế giới để nâng giá và tăng lợi tức cho nông dân. Việt Nam, quốc gia giữ vị trí thứ 2 về xuất khẩu gạo, rõ ràng rất hồ hởi khi đón nhận tin này. Với những điều kiện hiện có, vị trí số 1 về xuất khẩu gạo hoàn toàn nằm trong tầm tay Việt Nam. Vấn đề là chúng ta có sẵn sàng chiếm lấy ngôi vương đang bỏ trống?
Theo các chuyên gia, chính sách của Thái Lan chỉ sẽ có lợi cho Việt Nam, vì chênh lệch với giá gạo Thái sẽ khiến khách hàng đổ dồn vào các nước xuất khẩu khác, đặc biệt là Việt Nam. Nếu như Thái Lan đưa giá mua lúa lên cao như Chính phủ mới quy định thì giá bán gạo sẽ cao, đây chính là cơ hội cho Việt Nam nâng giá xuất khẩu gạo lên.
Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng phần lớn gạo của Thái Lan xuất khẩu đều dành cho những thị trường khó tính và giàu, do vậy, sự thay đổi thị phần, đối với họ vẫn chủ yếu là thay đổi giữa các nước xuất khẩu gạo khác, trong đó có Việt Nam. Do đó, mục tiêu tăng thu nhập cho nông dân trồng lúa của họ vẫn được đảm bảo mà không phải hy sinh nhiều lợi ích về mặt thị phần và như vậy Thái Lan vẫn không thể mất vị trí số 1.
Thái Lan có diện tích đất lúa rất lớn, cao gấp đôi Việt Nam nên họ mới làm được gạo một vụ, gạo chất lượng cao. Việt Nam diện tích đất nhỏ hơn và người đông hơn nên muốn phát triển gạo một vụ và nhảy lên phân khúc thị trường của họ là rất khó, ngoại trừ việc chúng ta nỗ lực nâng cao được các tiêu chuẩn vệ sinh, an toàn và chất lượng đúng thời điểm Thái Lan tăng giá, chiếm được niềm tin của thị trường các nước phát triển, chúng ta sẽ bắt đầu giành được thị phần ở các nước này.
Một vấn đề khác là việc tăng giá lúa gạo trong thời gian tới có thể sẽ xảy ra sốt giá. Theo TS Lê Văn Bảnh, Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL, việc tăng giá lúa gạo sẽ giúp nông dân hưởng lợi nhưng sẽ khiến người tiêu dùng trong nước phải mua gạo với giá cao, ảnh hưởng không nhỏ đến chi tiêu. Do vậy, Nhà nước cần có biện pháp bảo đảm lợi ích hài hòa giữa các thành phần.
Vừa qua, do thay đổi chính sách tăng giá từ trong nước, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Thái Lan đã có kế hoạch tìm kiếm nguồn gạo từ các nước, với mức giá phù hợp, trong đó có Việt Nam và Campuchia. Trong nhiều tháng qua, doanh nghiệp Thái Lan cũng đã khảo sát tình hình tại Việt Nam và Campuchia để mở văn phòng, hợp tác liên doanh, liên kết hoặc đầu tư 100% vốn nước ngoài. Một số doanh nghiệp Thái Lan cũng đã mua gạo thơm Jasmine của Việt Nam để đóng gói mang thương hiệu của họ, cho xuất bán thử sang Trung Quốc và có mức lãi đáng kể.
Theo ông Phạm Quang Diệu, chuyên gia về ngành hàng lúa gạo của Công ty cổ phần Phân tích và dự báo thị trường Việt Nam, Việt Nam vẫn thiếu sự chuẩn bị về chính sách vĩ mô đối với việc xuất khẩu gạo trong thời gian tới. Trên thực tế, Việt Nam chưa hề có chiến lược kinh doanh xuất khẩu đối với mặt hàng gạo. Bộ NN-PTNT mới chỉ có chiến lược an ninh lương thực tập trung vào đảm bảo cân đối giữa sản xuất và tiêu thụ chứ chưa tính đến triển vọng xuất khẩu. Bộ Công thương mặc dù đã có các đề án xuất khẩu các mặt hàng trọng điểm, nhưng các yếu tố về thị trường quốc tế, đối thủ cạnh tranh, năng lực của doanh nghiệp ngành lúa gạo lại chưa được xem xét một cách đầy đủ; bản thân doanh nghiệp và hiệp hội cũng rất khó có thể thực hiện nếu không có sự hỗ trợ của các bộ, ngành.
Cơ hội rõ ràng đang mở ra đối với hạt gạo Việt Nam. Nếu chúng ta bình tĩnh, ổn định tình hình sản xuất và tiêu thụ lúa gạo trong nước, tăng cường đầu tư sản phẩm chất lượng cao, từng bước xây dựng thương hiệu, chiếm lĩnh thị phần gạo cao cấp, chúng ta vừa cạnh tranh được với gạo Thái Lan, vừa tăng thu nhập cho nông dân trồng lúa. Bằng không, vị trí ngôi vương nếu đạt được cũng sẽ mất hết ý nghĩa.
Trần Minh Trường
