(SGGPO).- Sáng 25-9, tại Trung tâm Văn hóa - Điện ảnh, tỉnh Hà Tĩnh đã long trọng tổ chức lễ đón bằng công nhận "Mộc bản Trường học Phúc Giang" là Di sản tư liệu thuộc Chương trình Ký ức thế giới khu vực châu Á – Thái Bình Dương của UNESCO.
Về dự buổi lễ có ông Nguyễn Thanh Bình, Phó trưởng ban thường trực Ban tổ chức Trung ương; bà Susan Vize - Quyền Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam; ông Phạm Sanh Châu - Tổng thư ký Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam, cùng đại diện các ban, bộ, ngành trung ương, lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh qua các thời kỳ.
Đại diện UNESCO trao bằng công nhận Di sản Mộc bản Trường học Phúc Giang cho tỉnh Hà Tĩnh và dòng họ Nguyễn Huy - Trường Lưu
Phát biểu tại buổi lễ, ông Đặng Quốc Khánh, Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh khẳng định: Kho tàng di sản văn hóa của Hà Tĩnh vô cùng phong phú và đa dạng, mang tầm quốc gia, khu vực và quốc tế, trong đó có Mộc bản Trường học Phúc Giang (còn gọi là Mộc bản Trường Lưu). Điều này thể hiện ảnh hưởng và tầm quan trọng của nền giáo dục đối với đất nước và đời sống xã hội, nhất là trong việc đào tạo nhân tài và nâng cao dân trí từ giữa thế kỷ XVIII đến đầu thế kỷ XX. Đây là khối mộc bản duy nhất, cổ nhất về giáo dục của một dòng họ còn lưu giữ được ở Việt Nam…
Ngoài các giá trị về hình thức và nội dung thông tin, bản thân mỗi mộc bản đã trải qua thời gian hơn 250 năm tồn tại, với bao biến cố của lịch sử, đã trở thành những cổ vật vô giá, là nguồn tư liệu quý, duy nhất, minh chứng cho một hình thức hoạt động văn hóa và giáo dục của một dòng họ địa phương trong lịch sử… Giá trị của mộc bản có sức lan tỏa không chỉ đối với trong nước mà cả các nước trong khu vực, có sức hấp dẫn lôi cuốn nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước tìm hiểu, nghiên cứu.
Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh khẳng định: Sự kiện công nhận "Mộc bản Trường học Phúc Giang" là Di sản tư liệu thuộc Chương trình Ký ức thế giới khu vực châu Á – Thái Bình Dương của UNESCO có ý nghĩa quan trọng, là dịp để tri ân công lao của các bậc tiền nhân, tự hào về giá trị văn hóa, lịch sử mà người xưa để lại; đồng thời, giúp các thế hệ hôm nay nhận thức rõ hơn về trách nhiệm đối với việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa. Trong thời gian tới, tỉnh Hà Tĩnh sẽ chỉ đạo nghiên cứu, lựa chọn phương pháp và vật liệu để bảo quản nhằm kéo dài tuổi thọ cho mộc bản, xây dựng và triển khai quy hoạch làng văn hóa du lịch Trường Lưu, trong đó có giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị của mộc bản…".
Phát biểu tại buổi lễ, bà Susan Vize - Quyền Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam gửi lời chúc mừng đến chính quyền và nhân dân tỉnh Hà Tĩnh, đặc biệt là gia đình dòng họ Nguyễn Huy vì những nỗ lực không mệt mỏi nhằm phát huy và bảo tồn di sản vô giá của dòng họ cho các thế hệ tương lai.
Bà Susan Vize chia sẻ: "Khi tôi xem và nghiên cứu các tư liệu trên mộc bản, tôi không thể không ngưỡng mộ sự sáng tạo thể hiện qua kỹ thuật khắc chữ trên mộc bản. Mỗi mộc bản là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, tỉ mỉ, chữ được viết với thư pháp đẹp đẽ. Các tư liệu được khắc trong bộ sưu tập độc đáo phản ánh lịch sử, chính trị, văn hóa, giáo dục, kinh tế, xã hội, tư tưởng và sự tương tác giữa các dòng họ khác nhau. Các tư liệu được khắc bằng tay trên các bản gỗ, được bảo quản bởi dòng họ Nguyễn Huy, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác và nay được giới thiệu tới người dân Việt Nam cũng như khu vực châu Á - Thái Bình Dương".
Mộc bản Trường học Phúc Giang được công nhận là Di sản tư liệu Ký ức thế giới tại Hội nghị toàn thể lần thứ 7 của Ủy ban Chương trình ký ức Thế giới khu vực cÁ- Thái Bình Dương (MOWCAP) tổ chức tại TP Huế, tỉnh Thừa Thiên - Huế từ ngày 18 đến 21-5-2016. Đây là một trong hai di sản của Việt Nam được công nhận cùng với 12 di sản của 8 nước khác .
Mộc bản Trường học Phúc Giang là bộ ván khắc dùng để in sách “giáo khoa” phục vụ cho việc dạy và học, được hình thành trong quá trình hoạt động văn hóa của dòng họ Nguyễn Huy từ thế kỷ XVIII đến đầu thế kỷ XX tại trường học Phúc Giang, làng Trường Lưu, xã Lai Thạch, huyện Thiên Lộc (nay thuộc xã Trường Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh). Mộc bản Trường học Phúc Giang là các tác phẩm có chọn lọc được các tác gia họ Nguyễn Huy biên soạn, viết chữ và tổ chức khắc in. Hình thức khắc tinh xảo, phong phú, chữ viết đẹp trên chất liệu gỗ, lưu giữ các bút tích, ấn triện, gia huy, dấu khẳng định bản quyền của 5 nhà giáo, nhà văn, nhà thơ trong một gia đình ba thế hệ của dòng họ Nguyễn Huy ở thế kỷ XVIII, chứa nhiều thông tin về: lịch sử; chính trị-xã hội, tư tưởng-văn hóa; bang giao, tiếp thu và phát triển đạo Khổng.
Là di sản tư liệu thể hiện sự ảnh hưởng và tầm quan trọng của Nho giáo đối với đất nước trong việc đào tạo nhân tài, mỗi mộc bản như là một cổ vật quý hiếm, tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Trường học Phúc Giang đã góp phần đào tạo trên 30 Tiến sĩ và nhiều Hương cống, Cử nhân. Nhiều người trong số họ về sau là các nhà chính trị, hoạt động xã hội xuất sắc, các nhà văn hóa, nhà giáo nổi tiếng, có ảnh hưởng lớn đến quá trình phát triển của quê hương, đất nước.
Toàn bộ Mộc bản Trường học Phúc Giang được lưu giữ, bảo quản tại tư gia họ Nguyễn Huy (huyện Can Lộc), là khối mộc bản duy nhất, cổ nhất về giáo dục của một dòng họ còn lưu giữ được ở Việt Nam. Di sản bao gồm 383 bản, được khắc chữ Hán ngược để in 3 tập sách giáo khoa kinh điển (gồm 11 quyển) được “toản yếu” của Nho giáo và 1 quyển sách quy chế trường học: Tính lý toản yếu đại toàn, Ngũ kinh toản yếu đại toàn và Thư viện quy lệ. Phần lớn các mộc bản khắc 2 mặt, một số ít khắc một mặt là tên sách, tờ đầu, lời tựa, tự, bạt, được trình bày chính giữa là tên sách, trang, tập, quyển; mỗi bản để lề trên 1-1,2cm, dưới 1-1,2cm, lề phải 1cm và lề trái 1cm…
Một số Mộc bản Trường học Phúc Giang được trưng bày tại buổi lễ đón nhân bằng di sản
DƯƠNG QUANG
