Là một cựu TNXP, nhà báo nhiều kinh nghiệm, nhưng như Nguyễn Đông Thức nói: “Tôi toàn viết về TNXP, rất ít viết về nhà báo trong khi TNXP chỉ chiếm có 6 năm, còn nghề báo đến hơn 30 năm”. Chính vì thế, ở tác phẩm mới nhất, tác phẩm mà nhà văn tự nhận là để “rửa tay gác kiếm” nghiệp văn chương, anh quyết tâm viết gì đó về nghề báo. Thế nhưng Không có gì và không một ai, tác phẩm mới nhất của anh vẫn có TNXP trong đó. Hay nói đúng hơn, tác phẩm mới nhất này có tất cả.
Tác phẩm có 3 nhân vật chính, nhưng có người ví von thật ra chỉ là 3 hóa thân của chính tác giả. Một nhà báo, một TNXP và một cô giáo máu văn chương. Tình bạn của 3 người được đặt trong một bối cảnh, địa điểm đặc thù của đất nước, Sài Gòn - TP Hồ Chí Minh ngay sau ngày đất nước thống nhất. Trong cái giai đoạn chuyển giao lịch sử ấy, mỗi người có một số phận, một hoàn cảnh riêng, người sa cơ thất thế, người có cơ hội bay lên. Tình bạn của họ bị thử thách bởi thời cuộc, bởi những rối ren mâu thuẫn của ngày ấy. Và hơn thế nữa, tình bạn của họ còn bị thử thách bởi tình yêu khi hai người bạn cùng yêu cô gái còn lại. Cả tác phẩm là một cuộc đấu tranh, đấu tranh với thời đại, với bản năng của mỗi cá nhân để giữ vững lời thề bè bạn năm xưa.
Nhưng Không có gì và không một ai không chỉ dừng ở việc miêu tả tình bạn, tình yêu. Điều đáng chú ý nhất của tác phẩm này là thông qua 3 người bạn ở những góc độ khác nhau, tác giả đã khéo léo miêu tả một phần xã hội trong giai đoạn lịch sử đó. Đặc biệt, nhân vật Phong trở thành một nhà báo, với nghề nghiệp này anh có thể tiếp cận với rất nhiều sự kiện, mảnh đời, cuộc sống với những góc độ chân thật nhất.
Dù cho rằng đây sẽ là tác phẩm chấm dứt sự nghiệp văn chương nhưng với những gì tác giả thể hiện qua tác phẩm, có lẽ dễ gì anh xa rời những trang viết, cả báo chí lẫn văn chương. Và vẫn còn đấy một Nguyễn Đông Thức của những Ngôi sao cô đơn, Ngọc trong đá, Vĩnh biệt mùa hè…
XUÂN THÂN
