Những ngày qua, dư luận đặc biệt quan tâm đến việc TAND TPHCM mở phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án tham ô tài sản, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng xảy ra tại Công ty cổ phần Kỹ nghệ thực phẩm Việt Nam (viết tắt là Công ty Vifon). Điều người dân bất ngờ là tại phiên xử, đại diện Bộ Công thương Việt Nam từ chối tư cách là nguyên đơn dân sự của vụ án, đồng nghĩa với việc từ chối sự liên quan của mình trong vụ án. Vậy nên hiểu vấn đề này như thế nào?
Theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003, trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử, các cơ quan, người tiến hành tố tụng phải triệu tập những người có liên quan đến vụ án để tham gia tố tụng với tư cách là người tham gia tố tụng. Việc xác định không đúng tư cách người tham gia tố tụng có thể vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng và sẽ dẫn đến những hậu quả nhất định. Vì vậy, việc xác định đúng tư cách của người tham gia tố tụng là yêu cầu bức thiết cho xây dựng và áp dụng pháp luật tố tụng hình sự. Cũng theo Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003, nguyên đơn dân sự là cá nhân, cơ quan hoặc tổ chức bị thiệt hại về vật chất do tội phạm gây ra và có đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại.
Đối với vụ án tiêu cực xảy ra tại Công ty Vifon, cáo trạng xác định hành vi của các bị cáo đã gây thiệt hại cho Nhà nước 14,6 tỷ đồng và cho các cổ đông gần 3,7 tỷ đồng. Đồng thời cũng theo nội dung vụ án thì Công ty Vifon trực thuộc Bộ Công nghiệp quản lý (năm 2007, Bộ Công nghiệp mới sáp nhập với Bộ Thương mại trở thành Bộ Công thương), việc trích hơn 7,9 tỷ đồng từ lợi nhuận chuyển nhượng vốn liên doanh vào quỹ khen thưởng, quỹ phúc lợi của Công ty Vifon đã được sự đồng ý của Bộ Công nghiệp.
Đối chiếu với quy định tại Điều 66 Luật Doanh nghiệp Nhà nước (vào thời điểm xảy ra vụ án vẫn còn hiệu lực), bộ quản lý ngành là đại diện chủ sở hữu đối với các công ty Nhà nước do bộ quyết định thành lập. Mọi hoạt động, tài sản của công ty cũng liên quan đến quyền sở hữu này. Vì thế, trong quyết định đưa vụ án ra xét xử, tòa án xác định Bộ Công thương Việt Nam là nguyên đơn dân sự của vụ án là đúng tư cách tố tụng theo vụ án. Riêng việc có đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại hay không thuộc quyền lợi của nguyên đơn dân sự.
Do vậy, dù muốn hay không, Bộ Công thương Việt Nam cũng không nên chối bỏ tư cách tham gia tố tụng của mình. Bởi trong thời gian này tòa án đang mở phiên tòa sơ thẩm để xét xử vụ án, trong quá trình xét xử, hội đồng xét xử có thể quyết định hoàn hồ sơ điều tra lại nếu thấy cần thiết.
Luật sư LÊ NGUYỄN QUỲNH THI
