Quê tôi vào tháng chạp là tháng của hoa mai. Dường như màu của hoàng mai tươi thắm khắp mọi nẻo đường. Những chậu mai kiểng, vườn mai chùa, vườn mai nhà, đường phố mai, công viên mai, những thung lũng mai núi… nở đẹp một màu vàng mỏng nhẹ trong sương sớm.
Những năm xa quê, tôi vẫn thương hoài màu vàng của hoa mai. Thương nhớ loài hoa chỉ nở hoa khi thân cây không còn một ngọn lá xanh. Không thể so sánh với các loài hoa khác khi xuân về nhưng tôi chẳng thể quên được những đóa lan rừng đã được cõng xuống núi.
Mai vàng rực rỡ ngày xuân. Ảnh: A.Dung
Ngày ấy, trên phố núi từ sáng tinh mơ của tháng chạp, cả đoàn người dân tộc đang gùi hoa rừng, bầu bí, bòng bong, heo, gà… xuống núi để đổi lấy gạo, muối và các thứ khác. Lẫn trong các gùi lan rừng có một cành mai núi khẳng khiu còn ngậm những hạt sương mỏng manh. Ông già K’ho gùi một cành mai đơn chiếc bên những giò phong lan rừng, bập bập trên môi một cái vố bằng gốc tre già, cười rất lành rồi bán cành mai vàng cho tôi. Lần đầu tiên, tôi cầm trên tay một cành mai rừng. Thân mai săn chắc, da cây có rêu xanh, sót lại vài chiếc lá nhỏ, hoa vàng mơ mỏng nhẹ… đẹp đến nao lòng. Dù cành mai núi trông có vẻ khắc khổ, gầy chắc nhưng cũng đủ mang lại cho tôi những ngày xuân xa xứ một hoài niệm khó phai.
Những năm còn chiến tranh, tôi đã có lần nhìn thấy ở núi rừng phía Tây thành Huế những cánh rừng mai vàng, những vạc mai rừng mọc đặc theo hai bên bờ khe suối, những cây mai già chơ vơ, đơn độc trên sườn đồi. Lặng lẽ đến mùa xuân thì những mai đồi, mai núi ra hoa trên thân cành gầy chắc, khắc khổ. Sau này, tôi còn biết thêm về những người sành chơi hoa mai tại quê tôi. Họ ngày càng thích loài mai rừng. Có thể, thân cây gầy chắc, thô cứng, xù xì lớn rất chậm, cành khẳng khiu nở rộ mai vàng, cánh hoa mỏng nhẹ phơn phớt vàng mơ, dịu dàng và thật gợi cảm? Có thể họ đã ưa chuộng mai rừng ở tính quật cường? Những năm làm quan tại cố đô Huế, sinh bất phùng thời, Cao Chu Thần (thi hào Cao Bá Quát) đặc biệt thích hoa mai vàng và đã gửi gắm chí hướng của mình: “Thập tải luận giao cầu cổ kiếm/ Nhất sinh đê thủ bái mai hoa” (Mười năm giao du cố tìm một thanh gươm quý. Suốt một đời chỉ biết cúi đầu lạy trước hoa mai).
Vào dịp xuân, tôi thường về quê ăn tết. Bất ngờ quá, trước mắt tôi là một vườn mai được gầy dựng bên bờ sông Hương. Cạnh Phu Văn Lâu là một vườn mai vàng rộng lớn, đẹp rực rỡ sắc vàng mơ. Những cây mai núi chen vai cùng với mai vườn chùa, mai vườn nhà, mai chậu kiểng… Những cây mai gầy chắc, khắc khổ đứng bên những cây mai đất đồng phù sa vạm vỡ tỏa hương hoa, thơm nhẹ, lẩn khuất thật dịu dàng… Một vườn mai chắt chiu của cả một đời người. Một năm mới có hàng ngàn cây mai ở khắp mọi miền xứ Huế góp về. Và giữa vườn mai rộng lớn như thế không thể thiếu vắng những cành mai rừng. Tôi đã gặp lại cái cảnh cõng mai rừng xuống núi nhưng tôi chợt nhận ra rằng không phải là cõng mai xuống núi mà là cõng mai về phố. Những cành, những thân mai núi khẳng khiu, gầy chắc không còn hiếm hoi giữa bãi đất trống trước cổng Trường Quốc Học, nơi vườn mai lớn cạnh Phu Văn Lâu. Và trong không gian hoa mai Huế, tôi còn thấy có nhiều người đang cõng mai về phố. Họ gùi mai trên lưng, trên xe đạp, chở mai trên xích lô, xe máy… hoặc đang cầm những cành mai vàng của núi rừng trên tay, chào mời người săn tìm hoa mai ngày tết dọc các đường Lê Lợi, đường lên Nam Giao, đường về Đập Đá, qua Gia Hội… và tại vườn mai tết Phu Văn Lâu, cứ một năm họp chợ một lần. Có đủ các loại mai vàng được trồng tại các vườn đồi của các ngôi chùa lớn, những vườn mai của các phủ đệ, vườn mai tư nhân trong những làng cổ nổi tiếng, những cành mai rừng hoang dã tận các miền A Sầu, A Lưới, rừng Kim Phụng, trên núi Bạch Mã và dọc dài trên rừng Trường Sơn phía Tây thành Huế.
Được nhìn tận mắt cảnh cõng mai vàng xuống núi, rồi cõng mai vàng về phố, ký ức màu vàng hoa mai trong tôi lay động và bừng thức… Tôi nhớ da diết màu mai vàng xứ Huế. Mai vàng với tôi đẹp như một kỷ niệm xuân…
Trần Hữu Lục
