Để xác định chính xác việc này bắt đầu từ thời điểm nào cũng rất khó, vì bà tôi đã không còn nữa, chỉ biết rằng, khi tôi tầm 5-7 tuổi, biết nhận thức mọi thứ xung quanh, thì các ngày kỵ cơm trong gia đình, họ hàng đều có một mâm dành riêng để tưởng nhớ. Thường, bà và cha tôi lúc sinh thời hay nhắc, mâm cơm này phải được dọn lên bàn lớn, đặt ngoài thềm nhà, nhiều chén bát hơn mâm cúng thường, vì các “ngài” đông lắm, có khi “rủ rê” nhau cùng về họp mặt cho ấm… Và có khi các “ngài” ngại, ít dám vào, nên mâm cơm được dọn lên bàn lớn ngoài thềm nhà cho tiện.
Trở lại cái hồi bà và cha tôi chưa về với đất, nhất là cha tôi. Mỗi ngày giỗ kỵ cơm trong gia đình, họ hàng, thân tộc như là một ngày kỷ niệm để cha tôi gặp lại đồng đội cũ và hàn huyên tâm sự. Trong vô vàn kỷ niệm thời chiến trường của cha tôi, thể nào ông cũng gợi, cũng nhắc lại những người đã ngã xuống, đâu đó ở lộ Vòng Cung hồi Mậu Thân 1968, hay rừng Sác, chiến khu Đ, hay lâu hơn, cái hồi chú Bảy Thành của tôi hy sinh ở Bàu Dừa lúc vừa tròn 18 tuổi.
Đến bây giờ, dù cha đã đi xa hơn một năm, nhưng những câu chuyện cũ, những gương mặt cô chú bác thời cha tôi cầm súng ở chiến trường, vẫn quen thuộc với anh em tôi như hồi cha tôi còn sống. Chỉ tiếc rằng, lúc cha còn bên anh em tôi, tôi đã vô tình quên hỏi ông về mâm cơm chiến sĩ đã hiện hữu trong các ngày giỗ kỵ trong gia đình tôi mấy chục năm qua.
Ký ức, theo thời gian rồi sẽ nhạt nhòa cùng năm tháng. Tuy nhiên, cũng có những ngoại lệ và đã trở thành điều hiện hữu hiển nhiên, vĩnh cửu, như cái miền tâm linh mà có lẽ không chỉ riêng tôi, tôi tin rất nhiều người cũng không lý giải được. Tôi viết tản văn “Mâm cơm chiến sĩ” này cũng nằm trong vô số gam màu nhớ về cha tôi. Trong tôi đang dày đặc hình ảnh: Cha đang nằm đưa võng cót két, tôi sà xuống hỏi ông về mâm cơm chiến sĩ mà gia đình hay dành riêng để vọng tưởng những vong linh anh hùng liệt sĩ, những người đã chiến đấu và ngã xuống để bảo vệ cho quê hương, đất nước. Thể nào cha cũng ngồi bật dậy, hào hứng kể với tôi về việc vì đâu bà tôi bắt đầu chú ý đến mâm cơm chiến sĩ, từ hồi mấy mươi năm trước.
Tháng 7 cũng đang ngấp nghé. Tôi mong rằng, với bề dày lịch sử đấu tranh của dân tộc, Ngày Thương binh - Liệt sĩ hàng năm để tri ân những người đã hy sinh cả cuộc đời hoặc một phần xương thịt của mình cho quê hương đất nước, bên cạnh việc thắp nến, thì mâm cơm chiến sĩ cũng là điều cần thực hiện như là những bữa cơm họp mặt dành riêng cho các “ngài” và đồng đội vậy.
Phải chi bà và cha tôi còn, chắc chắn tôi sẽ hỏi kỹ. Và biết đâu năm nay, cha tôi cũng cùng về góp mặt trong mâm cơm chiến sĩ ấy.
