Với chức năng kiểm tra, thanh tra được quy định cụ thể trong Luật BHXH năm 2014, cơ quan BHXH đã quyết liệt vào cuộc, thanh tra, kiểm tra chuyên ngành về BHXH đối với các cơ quan, DN có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng chế độ, chính sách BHXH, qua đó thu về cho quỹ BHXH hàng trăm tỷ đồng nợ đọng.
Theo thống kê của BHXH Việt Nam, mặc dù tình trạng nợ đọng BHXH có giảm nhưng tỷ lệ nợ đọng vẫn ở mức cao. Do vậy, cơ quan BHXH đã lập biên bản vi phạm và ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính, buộc nộp tiền BHXH theo hình thức truy đóng, với mức lãi suất cao theo quy định.
Cá biệt, một DN tại TPHCM có hành vi chiếm dụng, trốn đóng BHXH cho người lao động trong nhiều năm liền, với số tiền nợ đọng lên đến hàng chục tỷ đồng, đã bị BHXH TPHCM chuyển hồ sơ sang cơ quan công an, đề nghị xử lý trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự sửa đổi, bổ sung đã có hiệu lực thi hành từ đầu năm 2018. Trước đó, DN này đã bị cơ quan BHXH TPHCM nhiều lần lập biên bản và ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này.
Luật BHXH năm 2014 trao chức năng cũng như quyền thanh tra, kiểm tra chuyên ngành cho cơ quan BHXH đã đáp ứng được kỳ vọng cũng như yêu cầu cấp bách trong thực tế. Để kéo giảm tình trạng chiếm dụng, trốn đóng hoặc nợ đọng BHXH kéo dài như hiện nay, cơ quan BHXH cần tiếp tục nâng cao năng lực của công tác kiểm tra, thanh tra chuyên ngành về BHXH.
Đối với hành vi chiếm dụng, trốn đóng BHXH kéo dài, cơ quan BHXH cần mạnh dạn đề nghị xử lý hình sự và chuyển hồ sơ sang cơ quan công an để điều tra và xử lý nghiêm làm gương. Để đảm bảo các yêu cầu pháp lý cho việc xử lý pháp luật, cần chú trọng công tác đào tạo chuyên môn nghiệp vụ, nâng cao năng lực thanh tra, kiểm tra chuyên ngành về chính sách BHXH cho cán bộ chuyên trách.
Cán bộ chuyên trách không chỉ có năng lực, kiến thức nghiệp vụ chuyên môn về công tác thu, nghiệp vụ về chế độ, chính sách BHXH mà còn phải có kiến thức tổng quan, nắm vững những quy định của Luật BHXH, Bộ luật Lao động và kiến thức chuyên môn khác liên quan đến chính sách, chế độ của người lao động, để khi thanh tra, kiểm tra nhanh chóng phát hiện ra được hành vi vi phạm pháp luật của cơ quan, DN trong việc tuân thủ chính sách BHXH và luật lao động, nhằm hạn chế đến mức thấp nhất tình trạng vi phạm pháp luật về chế độ, chính sách BHXH, bảo vệ quyền lợi chính đáng của người lao động.
