Dự án nhà máy thủy điện Đrăng Phốk (ở xã Krông Na, huyện Buôn Đôn, Đắk Lắk) sẽ được xây dựng trên sông Srêpốk và nằm ngay trong vùng lõi Vườn quốc gia (VQG) Yok Đôn. Nhưng không hiểu sao, Bộ NN-PTNT và tỉnh Đắk Lắk vẫn cho Công ty CP Đầu tư xây dựng và Ứng dụng công nghệ mới - TECCO (TPHCM) chuyển đổi rừng đặc dụng của vườn để xây dựng thủy điện này?
Khu vực rừng này có nhiều gỗ quý sẽ bị ngập khi Nhà máy thủy điện Đrăng Phốk đi vào hoạt động.
Ảnh hưởng hệ sinh thái
Năm 2009, tỉnh Đắk Lắk đồng ý cho TECCO lập dự án Nhà máy thủy điện (NMTĐ) Đrăng Phốk tại tiểu khu 430, 431 và 451 của VQG Yok Đôn và bổ sung vào quy hoạch bậc thang thủy điện trên sông Srêpốk. Theo dự án ban đầu, nhà máy có tổng vốn đầu tư 742 tỷ đồng với công suất khoảng 28 MW và sản xuất điện hơn 100 KWh/năm. Diện tích rừng phải chuyển đổi làm NMTĐ này là 63ha, trong đó diện tích chuyển đổi vĩnh viễn 53ha trải dài 9km theo dòng sông Srêpốk và diện tích chuyển đổi tạm thời 10ha. Sau khi có đề xuất của UBND tỉnh Đắk Lắk và Bộ NN-PTNT, ngày 25-8-2009, Chính phủ đã có công văn số 1479/TTg-KTN đồng ý để TECCO chuyển đổi rừng đặc dụng VQG Yok Đôn xây dựng NMTĐ Đrăng Phốk. Đến ngày 4-5-2012, TECCO xin điều chỉnh diện tích rừng phải chuyển đổi từ 63ha xuống còn 59,88ha, trong đó diện tích chuyển đổi vĩnh viễn 49,88ha và diện tích chuyển đổi tạm thời 10ha và được VQG Yok Đôn đồng ý.
Theo ông Trần Văn Thành, quyền Giám đốc VQG Yok Đôn, nếu dự án NMTĐ Đrăng Phốk được thực hiện sẽ gây ảnh hưởng đến công tác quản lý, bảo vệ rừng của VQG. Sau khi nhà máy vận hành, nước hồ dâng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho lâm tặc vận chuyển lâm sản bằng đường thủy. Ngoài ra, trong quá trình thi công có nổ mìn phá đá sẽ gây ô nhiễm môi trường và tiếng ồn từ nổ mìn sẽ làm động vật hoang dã của vườn bỏ đi nơi khác. Khi nhà máy chặn dòng cũng sẽ ảnh hưởng đến việc di cư, sinh sản, môi trường sống của các loài thủy sinh trên dòng sông Srêpốk. “Hiện nay báo cáo đánh giá tác môi trường của dự án thủy điện này đang thực hiện để Bộ TN-MT phê duyệt. Khi có báo cáo đánh giá tác động môi trường, VQG sẽ có ý kiến cụ thể những vấn đề liên quan đến tác động môi trường và công tác quản lý”, ông Thành cho biết.
Biến rừng giàu thành nghèo?
Theo kết quả điều tra hiện trạng rừng và đất lâm nghiệp dự án đầu tư xây dựng NMTĐ Đrăng Phốk của Trung tâm Quy hoạch, khảo sát, thiết kế nông lâm nghiệp Đắk Lắk vào năm 2010, trong 63ha rừng chuyển đổi làm thủy điện có 16ha rừng trung bình và rừng giàu, 47ha còn lại là rừng nghèo. Diện tích này nằm tại 9 khoảnh của 3 tiểu khu 430, 431 và 451, thuộc phân khu bảo vệ nghiêm ngặt của VQG Yok Đôn. Nhưng thực tế, 47ha rừng nói trên có phải rừng nghèo? Ngày 6-12, chúng tôi cùng 2 kiểm lâm viên VQG Yok Đôn là anh Trần Bá Hoàn và anh Nguyễn Văn Thức lặn lội vào khu vực rừng làm NMTĐ.
Từ chốt kiểm soát của Trạm kiểm lâm số 9 VQG Yok Đôn, chúng tôi chạy xe máy vào tiểu khu 430 và 431, nơi đặt nhà máy thủy điện. Trên máy định vị GPS của anh Nguyễn Văn Thức, thủy điện Đrăng Phốk còn có tên thủy điện Srêpốk 7. Bỏ xe máy lại bên đường tuần tra nội bộ, chúng tôi cùng đi bộ xuống khu vực làm thủy điện theo máy định vị GPS. Đi giữa cánh rừng khộp mênh mông, chúng tôi thấy có rất nhiều loại gỗ quý như hương, căm xe, cà chít... Nhiều cây có đường kính lớn một người ôm không xuể. Càng đi xuống gần xuống sông Srêpốk, cây cối càng dày đặc hơn. Lâu lâu, phải nghỉ chờ đồng đội kẻo lạc giữa rừng khộp.
Sau hành trình lội bộ gian nan, chúng tôi cũng đến được vị trí làm NMTĐ trên sông Srêpốk. Hai bên bờ sông nơi NMTĐ sẽ làm ngập là những cánh rừng khộp rậm rạp với nhiều cây gỗ lớn. Hệ thực vật quần thể rừng ở đây rất đa dạng và phong phú. Còn dưới sông Srêpốk cũng có nhiều loài thủy sinh và nhiều loại cá quý, nhất là cá lăng. Nhìn bằng mắt thường cũng sẽ thấy đây chẳng phải là rừng nghèo. Không hiểu Trung tâm Quy hoạch, khảo sát, thiết kế nông lâm nghiệp Đắk Lắk đánh giá thế nào mà cho rằng có 47ha khu vực này là rừng nghèo?
VQG Yok Đôn với diện tích 115.000ha là VQG lớn nhất Việt Nam, giàu có về tài nguyên và đa dạng sinh học. Ngày 19-5-2012, Bộ NN-PTNT đã cho khởi công xây dựng công trình thủy lợi Buôn Trí. Để làm công trình này, VQG buộc phải hy sinh 31,11ha rừng đặc dụng tại các tiểu khu 485, 503, 507, 511 và 521. Trong khi đó, NMTĐ Srêpốk 4A (công suất 64 MW, đang được xây dựng tại xã Krông Na) đi vào hoạt động cũng sẽ làm khô cạn khoảng 20km sông Srêpốk chảy qua VQG và mất rào chắn lâm tặc từ phía Đông. Tỉnh Đắk Lắk cũng đang có ý định chuyển đổi 163ha rừng đặc dụng của VQG Yok Đôn ở tiểu khu 501 để xây dựng trung tâm bảo tồn voi.
PGS-TS Bảo Huy (Phó Trưởng khoa Nông lâm Đại học Tây Nguyên) cảnh báo: “VQG Yok Đôn là quần thể sinh thái phong phú và đa dạng về sinh học, có vai trò quan trọng đối với sự phát triển bền vững của vùng đất Tây Nguyên. Vì thế, chúng ta không nên có những tác động tiêu cực vào đây. Nếu cứ đánh đổi rừng đặc dụng để xây dựng công trình như thế, không bao lâu nữa chúng ta sẽ chẳng còn VQG nữa”. Vì thế, nếu dự án NMTĐ Đrăng Phốk được thực hiện, VQG Yok Đôn sẽ tiếp tục bị nghèo tài nguyên và lâm nguy trong một ngày không xa.
Công Hoan
