LTS: Trong rất nhiều câu chuyện ân tình kể lại tại Hội nghị Biểu dương người có công với cách mạng tiêu biểu toàn quốc năm 2008, tổ chức ngày 18-7- 2008, tại thành phố Đà Lạt (Lâm Đồng), nhân kỷ niệm 61 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (do Báo Nhân Dân, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Bộ Quốc phòng và UBND tỉnh Lâm Đồng tổ chức), câu chuyện đi tìm hài cốt cha trong hang núi Ma Thiên Lãnh thuộc tỉnh An Giang, sau 38 năm dài của chị Đỗ Thị Việt Hà đã khiến cả hội trường lặng đi vì xúc động.
Ký ức buồn
Nhân dân An Giang tiễn đưa các liệt sĩ hồi hương.
Chị Đỗ Thị Việt Hà, bắt đầu chuyện đi tìm cha bằng mẩu chuyện rất xưa: Năm 1968, ba chị tên Đỗ Xuân Tứ (sinh năm 1931) đã chia tay vợ và 3 cô con gái lên đường vào Nam chiến đấu. Bốn năm liền tảo tần chăm sóc gia đình chồng và nuôi ba con thơ dại là Đỗ Thị Mai Hương (5 tuổi), Đỗ Thị Việt Hà (3 tuổi) và Đỗ Thị Kim Hoa (27 ngày tuổi) mẹ chị vẫn luôn mong ngóng tin chồng. Năm 1972, gia đình chị nhận được tin bố đã hy sinh trên chiến trường miền Nam.
Trong lễ truy điệu tại khu phố, mẹ chị đã cố hỏi thăm các cô bác ở Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh tin tức về chồng mình, nhưng chẳng ai biết gì cả! Thấy con dâu quá đau khổ, bà nội chị thường an ủi: “Tao vẫn mơ thấy chồng mày còn sống và ngày thống nhất đất nước nó sẽ về”. Mẹ chị cũng đã cố tin như thế.
Sau ngày thống nhất đất nước, chờ mãi không thấy bố về, lúc đó gia đình chị mới thực sự tin bố đã hy sinh. Nỗi thương nhớ và mong muốn đưa hài cốt cha về quê luôn đau đáu trong lòng và chị Hà cùng các em chia nhau đi hỏi thăm các chú cựu chiến binh về tin tức bố. Họ chỉ nhận được những cái lắc đầu. Thời gian cứ thế trôi đi với bao khó khăn về cơm áo gạo tiền nhưng hễ có một chút tin tức gì về bố, chị lại tất tả đi tìm. Ông bà nội chị chờ con không được đã ra đi với nỗi buồn khôn nguôi. Hàng năm, cứ đến ngày giỗ bố là chị em chị lại ao ước sớm tìm được bố. 38 năm ròng rã đi tìm và đợi chờ, chị Hoa, đứa con út của “bố Tứ” đã gửi lòng mình trong bài thơ “Tìm cha”:
“Ở trong giấy báo tử
Ghi mặt trận phía Nam
Giờ đã ba tám năm
Con nay ba tám tuổi
Ông bà không đợi nổi
Mẹ đau đáu hàng ngày:
Ba chị em chúng bay
Thay mẹ đi tìm bố…”
Ngày 21-9-2006, tình cờ mẹ chị gặp vợ một chiến sĩ cùng nhập ngũ với bố chị năm xưa và được giới thiệu gặp ông Dương Thái Vân để hỏi tin tức bố chị. Mẹ chị chạy về vừa khóc vừa nói: “Các con tìm ngay nhà chú Vân ở đường Phan Đình Phùng…”. Qua chú Vân, chị em chị Hà đã gặp được chú Nguyễn Đình Chi.
Ông Chi bồi hồi nhớ lại chuyện ngày xưa: Năm 1970, cuộc chiến đấu giữa đơn vị anh Tứ (Đại đội 8, Tiểu đoàn 5, Trung đoàn 61C) với địch diễn ra rất ác liệt. Trung đội trưởng Đỗ Xuân Tứ (bố chị Hà - PV) và 6 chiến sĩ khác: Đào Ngọc Kính, Nguyễn Văn Hào (Hưng Yên), Nguyễn Văn Thuấn, Nguyễn Văn Thể (Nam Hà), Nguyễn Văn Thạo, Tuấn (Hải Phòng) được giao chốt tại hang đá ở gộp 17 núi Dài thuộc Ô Tà Sóc xã Lương Phi (huyện Tri Tôn, An Giang) làm nhiệm vụ quan sát các hoạt động của địch.
Sáng 22-9-1970, địch dội bom liên tục xuống địa điểm đóng quân của trung đội do anh Tứ chỉ huy. Tham mưu trưởng Tiểu đoàn 5 - Nguyễn Lương Nhờ cùng một số chiến sĩ (trong đó có ông Chi) chạy lên kiểm tra. Trong ngổn ngang gạch đá, ông Chi thấy nhiều tảng đá to khoảng mấy trăm m³ lấp kín cửa hang Ma Thiên Lãnh. Ông Chi và ông Nhờ gọi mãi thì chỉ nghe tiếng anh Tứ gọi ra xin nước uống, giọng yếu ớt.
Ông Nhờ chỉ huy các chiến sĩ tìm cách phá khối đá cứu đồng đội nhưng nhiều khối đá quá lớn, thiếu phương tiện lại phải làm ban đêm để giữ bí mật nên tiến độ giải cứu đồng đội rất chậm. Hàng ngày, ông Chi dùng dây truyền huyết thanh để đưa nước xuống hang cho 7 chiến sĩ của mình đang kẹt trong hang uống. Do nhiều khối đá quá to chèn kín khít miệng hang, lại phải cẩn trọng để tránh địch phát hiện vị trí chiến sĩ mình đang sống nên sự tiếp tế cho 7 chiến sĩ trong hang thật khó khăn. Ba ngày trôi qua, tiếng kêu trong hang yếu dần và đến ngày thứ tư, ông Chi gọi mãi vẫn không còn tiếng trả lời nào vọng ra nữa…
Lễ truy điệu cho các chiến sĩ hy sinh đã được tổ chức và như thế, hang Ma Thiên Lãnh đã thành ngôi mộ chung của 7 liệt sĩ xa quê. Câu chuyện đau lòng này đã được nhiều chiến sĩ chiến đấu trong khu vực huyện Tri Tôn tỉnh An Giang truyền nhau và họ vẫn thường đến nhang khói, mỗi khi có dịp đi ngang. Năm 1987, tỉnh An Giang đã lập bia tưởng niệm 7 liệt sĩ và làm đường lên hang để nhân dân hương khói…
Nước mắt ngày hồi hương
Chị Hà và các em đã khóc vì mừng khi được tin về bố, sau 38 năm chờ đợi, nhớ thương. Ông Chi cùng chị Hà và các em lên đường vào An Giang, ngay sau đó. Lãnh đạo Phòng LĐTB – XH huyện Tri Tôn sau khi tiếp nhận thông tin từ chị Hà đã cùng cán bộ xã Lương Phi lên núi Dài khảo sát, tìm vị trí cửa hang theo chỉ dẫn của ông Chi. Đứng trước những tảng đá to hàng mấy trăm m³, mọi người cảm thấy bất lực và mấy chị em chỉ biết khóc. Các cô chú trong UBND xã Lương Phi đã khuyên mấy chị em về Thái Nguyên và hứa sẽ trình bày với lãnh đạo tỉnh để giúp đỡ.
Thợ đá đang phá đá tìm hài cốt các liệt sĩ. Ảnh: T.L.
Sau nhiều lần điều nghiên phương án phá cửa hang, tháng 4-2007, Bộ Chỉ huy Quân sự (BCHQS) tỉnh An Giang thông báo cho gia đình biết sẽ phá cửa hang Ma Thiên Lãnh bằng phương pháp thủ công để cất bốc hài cốt 7 liệt sĩ.
Được tin ngày 14-6-2007, BCHQS tỉnh An Giang sẽ tiến hành phá đá mở cửa hang núi, 3 chị em lại cùng ông Chi vào An Giang. Khi đến cửa hang, chị Hà thấy thượng tá Lê Văn Thắng, Chỉ huy phó Đội K93 (đội chuyên tìm kiếm, cất bốc và hồi hương liệt sĩ thuộc BCHQS tỉnh An Giang) đang hướng dẫn 8 thanh niên xã Lương Phi đục đá bằng xà beng, búa, choòng…
Chị nóng ruột, hỏi “Sao ta không dùng khoan điện hay nổ mìn để phá đá cho nhanh?”, thượng tá Thắng giải thích: “Phải phá đá bằng phương pháp này thì đá mới không rơi vào thi hài các liệt sĩ, họ đã hy sinh vì Tổ quốc một lần rồi, chúng ta không thể để họ hy sinh thêm nữa!”. Chị cảm động đến ứa nước mắt bởi tấm lòng dành cho những đồng đội đã hy sinh của Đội K93. Trong những ngày chờ đợi tìm lại di hài của người bố thân yêu, mấy chị em cùng người cô ruột được gia đình anh Phạm Văn Kéo ở dưới chân núi cho ở nhờ. Còn ông Tiến (Hội trưởng Hội cựu chiến binh xã Lương Phi) thì hàng ngày bỏ tiền riêng để bồi dưỡng, động viên anh em thợ đá làm việc.
Sau 18 ngày làm việc cật lực, vẫn không thấy cửa hang, ông Chi quay về Thái Nguyên tìm gặp các cựu chiến binh từng chiến đấu chung với ông năm xưa để hỏi lại vị trí cửa hang. Theo thông tin ông Chi, cùng với kinh nghiệm của một số người dân sinh sống quanh hang, tổ phá đá đã mở cửa hang xiên sang phải. Chiều ngày 8-7-2007, anh Long (Tổ trưởng tổ phá đá) reo lên: “Anh Thắng ơi, tìm thấy các chú rồi!”. Ước mong của gia đình chị Hà đã thành hiện thực và họ bật khóc òa. Nhìn vị trí các hài cốt đã tan lẫn vào đất đá, thượng tá Thắng nhận định: “Có lẽ trước khi hy sinh các chú đã cố lết ra đến sát cửa hang để cùng nằm bên nhau”.
Như đã từng đồng lòng sống chiến đấu cùng nhau nên 7 chiến sĩ đã để xương cốt họ lẫn vào nhau trong đất mẹ. 6 liệt sĩ đã hy sinh cùng “bố Tứ” không thân nhân đi theo để nhận hài cốt nên chị Hà đã xin BCHQS tỉnh An Giang cho đón di hài cả 7 liệt sĩ về an táng tại Thái Nguyên vì quê hương họ đều ở ngoài Bắc. Sáng ngày 21-7-2007, tỉnh An Giang đã làm lễ truy điệu và tiễn đưa các liệt sĩ Đỗ Xuân Tứ, Đào Ngọc Kính, Nguyễn Văn Hào, Nguyễn Văn Thuấn, Nguyễn Văn Thể, Nguyễn Văn Thạo, Tuấn hồi hương. Ngày 25-7-2007, tỉnh Thái Nguyên đã làm lễ an táng cho 7 liệt sĩ trong ngôi mộ tập thể tại Nghĩa trang liệt sĩ dốc Lim, thành phố Thái Nguyên. Và người cha thân yêu của chị Việt Hà đã được về lại quê hương, bên vợ con sau 38 năm xa cách…
CÔNG HOAN
(Ghi theo lời kể của chị Đỗ Thị Việt Hà)
