Thời gian gần đây Mỹ đang đau đầu với đồng minh Afghanistan bởi hàng loạt vấn đề: từ tham nhũng, nghi vấn gian lận bầu cử tổng thống cho đến nhiệm vụ tối quan trọng chống Taliban không mấy tiến triển. Mới đây, Tổng thống Afghanistan Hamid Karzai còn tiếp tục dội cho Mỹ một gáo nước lạnh khi thừa nhận Chánh văn phòng của ông, Umar Daudzai, đã nhận tiền đều đặn của Iran.
Ông H.Karzai cho biết, Chính phủ Iran đã giúp Afghanistan một hoặc hai lần mỗi năm với số tiền mỗi lần là 500.000-600.000 EUR. Số tiền đó đã được Kabul sử dụng để vận hành văn phòng tổng thống.
Trước việc Nhà Trắng bày tỏ quan ngại Iran đang mở rộng “ảnh hưởng tiêu cực” tại quốc gia Trung Á, Tổng thống Afghanistan đã phản ứng giận dữ. Ông H.Karzai cho biết, những khoản tiền này là do các nước bạn bè giúp văn phòng tổng thống một cách minh bạch và Kabul sẽ tiếp tục đề nghị Tehran giúp đỡ về tiền bạc.
Tổng thống Afghanistan nói thêm “Mỹ cũng đang hành động tương tự. Họ đang cấp tiền cho một số văn phòng của chúng tôi”. Theo ông H. Karzai, Afghanistan là một quốc gia có chủ quyền, vì vậy Afghanistan có quyền quyết định nhận viện trợ của ai.
Từ trước đến nay, Tehran và Kabul có mối quan hệ khá gần gũi. Tổng thống Iran Mahmoud Ahmadinejad nhiều lần được đón tiếp như một vị khách danh dự ở Kabul. Trong khi đó, tháng 8 vừa qua, ông Karzai đã có chuyến thăm cấp cao tới Tehran để khẳng định mối quan hệ Iran-Afghanistan. Xa hơn nữa, chính Iran cũng nằm trong số các nước ủng hộ việc lập ra chính quyền Karzai tại một hội nghị quốc tế tại Bonn (Đức) tháng 12-2001. Rồi Iran cũng đã dành nhiều khoản viện trợ lớn cho công cuộc tái thiết Afghanistan thời hậu Taliban.
Mỹ hiểu rằng nguyên tắc “mua” sự ủng hộ ở Afghanistan đã trở thành thói quen. Khi các mật vụ Mỹ lần đầu tiên xâm nhập lãnh thổ Afghanistan hồi đầu cuộc chiến, vũ khí quan trọng mà họ mang theo là những chiếc va li đầy tiền. Và vì vậy, qua viện trợ, chắc chắn Tehran sẽ dành được không ít đặc quyền, sự ưu ái từ chính phủ Afghanistan.
George Gavrilis, nhà nghiên cứu thuộc Trường Đại học Columbia (Mỹ), cho rằng Mỹ thừa biết chẳng có lý do gì để Iran đầu tư tiền của để “nuôi” Taliban. Trước khi Mỹ đổ quân vào vùng đất này, Iran là nước viện trợ cho Liên minh phương Bắc chống lại Taliban và chính Liên minh phương Bắc đã bắt tay với Mỹ lật đổ Taliban. Theo ông G.Gavrilis, nếu như Mỹ để Iran tham gia quá trình tái thiết Afghanistan, vô hình trung mối lương duyên Mỹ-Tehran được hình thành. Khi đó, Iran sẽ xuất hiện trên trường quốc tế một cách đàng hoàng mà không phải nhượng bộ bất cứ một vấn đề nào, trong đó có chương trình hạt nhân mà Mỹ cho là một mối đe dọa.
Trong cuộc họp báo đầy căng thẳng ngày 25-10, Tổng thống H.Karzai nói thẳng rằng tiền viện trợ của Mỹ không giúp gì nhiều cho phát triển xã hội, kinh tế tại Afghanistan. Phần lớn tiền của Mỹ được chi trả cho các công ty an ninh tư nhân làm nhiệm vụ bảo vệ các dự án xây dựng và thăm dò khoáng sản của các nhà thầu Mỹ và hộ tống các phái đoàn ngoại giao Mỹ.
Đỗ Văn
