Từ ngày 1-7-2013, Luật Xuất bản mới sẽ chính thức có hiệu lực với nhiều điều khoản mới. Một trong số đó là hành lang pháp lý cho sự phát triển của sách điện tử (ebook) trong nước. Sách điện tử là lĩnh vực được nhắc đến nhiều nhất gần đây với cả những hy vọng lẫn lo lắng.
Hy vọng nhỏ nhoi
Câu chuyện của Alezza, một trong những đơn vị tiên phong đồng thời là nhà phát hành ebook lớn của Việt Nam có thể xem là điển hình của vấn đề phát triển ebook trong nước. Tháng 7 này, Alezza sẽ mở kênh phát hành ebook bằng tiếng Thụy Điển dành cho độc giả ở đất nước Bắc Âu. Tiếp theo, đến tháng 10, Alezza sẽ tiếp tục mở kênh phát hành sách bằng tiếng Malaysia dành cho bạn đọc Malaysia. Tuy nhiên, theo Giám đốc của Alezza Trần Xuân Phương, thị trường châu Âu, Bắc Mỹ sẽ vẫn là hướng đi chính của Alezza trong khi thị phần trong khu vực và trong nước sẽ tạm giữ nguyên. Bởi ở các thị trường Âu, Mỹ, bản quyền được bảo vệ, giúp cho việc kinh doanh sách điện tử có điều kiện phát triển. Trong khi đó, với tình hình sách lậu trong nước và một số nước ở khu vực, việc phát triển ebook đang rất khó khăn.
Sau những giờ phút hào hứng, ebook lại đem đến nhiều lo lắng.
Vấn đề sách lậu không chỉ là nỗi lo của riêng ebook mà còn là vấn nạn của toàn ngành xuất bản trong nước, nhưng với riêng ebook thì đây là một rào cản khó lòng vượt qua để phát triển. Nếu sách giấy còn đòi hỏi đầu tư để làm lậu (máy móc, nhân công) thì ebook chỉ cần một cá nhân tương đối am tường kỹ thuật máy tính là hoàn toàn có thể sao chép lậu thoải mái. Cho nên, hầu hết các đơn vị phát hành ebook hiện nay đều lựa chọn các giải pháp trung dung, người thì mặc kệ, chẳng buồn lên tiếng, người thì làm giá thật rẻ để “nó thương không thèm làm lậu”.
Từ lý do này mà ebook trong nước không thể tách ra thành một loại hình sách riêng. Đến nay, dù đã có đến cả chục nhà sách chuyên cung cấp ebook, nhiều NXB tham gia, trên thực tế vẫn chỉ là một sản phẩm phụ thêm của sách giấy. Ebook chỉ được quảng bá theo kiểu ăn theo phiên bản sách giấy, không có được một không gian, một thị trường riêng cho mình bất chấp thực tế là trên thế giới hiện nay ebook đã chiếm hơn phân nửa doanh thu của thị trường sách. Với tình hình hiện nay, dù lượng đọc ebook trong nước đang tăng từng ngày do phương tiện kỹ thuật phát triển thì hy vọng phát triển công nghiệp ebook chuyên nghiệp vẫn rất nhỏ nhoi.
Mặt trái bộc lộ
Một trong những yếu tố quan trọng của ebook là tính không biên giới của việc phát hành, đặc biệt là trong bối cảnh thanh toán điện tử phát triển như hiện nay. Dù bạn đang ở đâu, thậm chí trên đỉnh Everest, chỉ cần có kết nối internet là có thể mua ebook một cách dễ dàng.
Dẫu có tiện lợi, nhưng hiện nay ebook cũng đang bị biến thành một công cụ gây bất ổn xã hội. Ở đó, nhiều tác phẩm văn học, lịch sử, tôn giáo có giá trị xuất hiện, đem đến cho bạn đọc những bài học kiến thức bổ ích nhưng ngược lại cũng có không ít tác phẩm xấu, khiêu dâm, bôi nhọ lịch sử, xuyên tạc hiện thực cũng xuất hiện không ít.
Điều này không chỉ xảy ra với tình hình phát triển ebook trong nước mà còn là thực trạng chung của cả thế giới. Ví dụ như, có một số tác phẩm lạm dụng việc miêu tả tình dục… khi phát hành dạng sách truyền thống, tác phẩm phải chịu rất nhiều sự kiểm duyệt, thậm chí ở nhiều quốc gia sách còn bị cấm, bị lên án … Thế nhưng, khi xuất bản dạng ebook, tác phẩm lại dễ dàng len lỏi đến mọi nơi, kể cả bạn đọc nhỏ tuổi, vốn rất khó để sở hữu tác phẩm giấy nhưng lại dễ dàng sở hữu một bản ebook. Trước đó, một tác phẩm có khuynh hướng ca ngợi chủ nghĩa phát xít, kích động tinh thần dân tộc cực đoan vốn chỉ xuất bản giới hạn lại cũng dễ dàng bùng phát trên hệ thống phát hành ebook gây xôn xao dư luận phương Tây, nhất là ở các quốc gia từng chịu hệ quả của chủ nghĩa phát xít.
Vì thế, sau những giây phút hồ hởi, hào hứng với một tương lai đầy hấp dẫn của ebook, thị trường ebook trong nước đang bắt đầu lắng lại. Xuất hiện những lo lắng, những suy nghĩ về phương hướng phát triển để ebook trở thành một công cụ góp phần phát triển văn hóa đọc, nâng cao hiểu biết, văn hóa của người đọc chứ không biến thành một công cụ truyền bá những điều đen tối, xấu xa.
TƯỜNG VY
