Dõi theo những con người, những sự kiện được nhiều tờ báo phản ánh về những tấm gương tiêu biểu trong phong trào quần chúng và trong dịp Đại hội Thi đua yêu nước năm 2010 đang diễn ra, có thể suy ngẫm về sức cuộn chảy bất tận của dòng sông cuộc sống.
Không thiếu những con người tuyệt vời, những tấm gương tiêu biểu mà gần đây nhất, thiên tài toán học Ngô Bảo Châu cùng với những người cùng trang lứa của anh đã và đang gặt hái những thành tựu khoa học góp phần mình vào sự nghiệp phát triển đất nước. Không thiếu những tấm gương xả thân cứu người trong bão lũ tàn phá nhiều vùng rộng lớn của Tổ quốc. Không thiếu những con người dám xông thẳng vào những bức tường kiên cố được dựng lên để bao che tham nhũng. Không thiếu những nhân cách biết vượt lên hoàn cảnh, âm thầm và can đảm trong học tập, nghiên cứu để trở thành những thủ khoa, những học sinh, sinh viên xuất sắc, những đốm lửa sáng giúp thổi bùng lên ngọn lửa khát vọng vươn tới của tuổi trẻ. Không thiếu những bản lĩnh dám tự khẳng định mình trong độc lập suy nghĩ, tìm tòi, bứt phá để cho cái mới đang sinh thành được củng cố và phát triển, bất chấp những lực cản của cái cũ.
Khi mà người phụ nữ dũng cảm ấy âm thầm dặn riêng con gái “mỗi khi mẹ đi thu thập tài liệu chứng cứ để chống tham nhũng, nếu 12 giờ đêm không thấy mẹ về, con ra Hồ Tây nhặt xác mẹ” thì đủ thấy sự dấn thân vào cuộc đấu tranh chống giặc “nội xâm” cũng khốc liệt chẳng kém là bao cuộc chiến chống “ngoại xâm”!
Quả thật những lực cản của cái cũ đang còn quá sung sức. Cho dù vậy, những con người đại diện cho sức sống mới được quần chúng thật sự tự giác tôn vinh đang là những tấm gương có sức động viên tính tích cực xã hội trong mỗi công dân, đang thức tỉnh những tiềm năng đang ủ kín trong lòng xã hội. Khi những tiềm năng ấy được khởi động, tức là biết và dám đẩy tới sức cuộn chảy từ bên dưới thì dòng sông cuộc sống sẽ cuốn phăng mọi lực cản.
Những điều vừa nhắc ở trên chính là minh chứng sáng tỏ cho sức sống của dân tộc trong sự vận động tự thân của nó không gì ngăn nổi, là điểm tựa vững chãi và có cơ sở khoa học nhất để giữ vững niềm tin mà đi tới. Tin vào cái gì? Tin vào sức sống của dân tộc, tin vào sự vận động tự thân ấy sẽ tạo ra những “hợp trội” đẩy tới những bứt phá của sự nghiệp phát triển đất nước.
Điều này không có gì khó hiểu cả. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra cách đây hơn nửa thế kỷ “Dân chúng biết giải quyết nhiều vấn đề một cách giản đơn, mau chóng, đầy đủ, mà những người tài giỏi, những đoàn thể to lớn nghĩ mãi không ra”. Vì vậy “phải đưa chính trị vào giữa dân gian”, trước đây cái gì cũng từ trên dội xuống, bây giờ cái gì cũng phải từ dưới nhoi lên”. Một khi thực sự biết vận dụng luận điểm “quyền hành và lực lượng đều nơi dân” thì cuộc sống sẽ được đặt vào một quỹ đạo mới.
Trong quỹ đạo ấy, các hệ thống thứ bậc đang bị thách thức từ bên dưới và phải tự biến đổi thành các cấu trúc theo chiều ngang và có tính cộng tác hơn mới có thể phát triển nhanh và bền vững. Trong một cấu trúc xã hội mà đặc trưng là quyền lực đi từ dưới lên, người dân sẽ thực sự cảm thấy có khả năng cải thiện vận mệnh của chính mình. Đó chính là ý nghĩa đích thực của phong trào thi đua yêu nước.
Dòng chảy của cuộc sống vẫn miệt mài không một phút giây ngừng nghỉ song không phải là cái trước tiếp cái sau theo trình tự tuyến tính, mà luôn nảy sinh những nhân tố mới, những tương tác mới, tạo ra những hợp trội không dự báo trước được. Trong dòng chảy miệt mài với những hợp trội như vậy của cuộc sống, con người tiến vào những miền đất mới mà hành trang cần thiết nhất chính là đôi mắt mới của một tư duy mới. Không có một bản đồ vạch sẵn cho con đường phía trước. Những kinh nghiệm có sẵn, những phương pháp truyền thống không còn đủ cho hành trình của dân tộc đi về phía trước.
Cho nên, biết phát động sức mạnh của toàn dân tộc gắn kết với những thành tựu của nền văn minh mà thời đại đạt được để tạo ra một xung lực mới đưa sự nghiệp phát triển và hội nhập của đất nước tiến lên những chặng đường mới là đòi hỏi bức xúc của dân.
Đó cũng chính là đòi hỏi của phong trào thi đua yêu nước đích thực và thiết thực.
GS Tương Lai
