Một xã đồng bằng nhưng không có nước sạch, hàng ngàn người dân phải uống nước lấy từ mương trong suốt hơn 20 năm. Đó là câu chuyện khó tin nhưng hoàn toàn có thật ở xã Vạn Hưng (huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hòa), nơi còn được gọi là xã… nước mương.
Để có nước, dân thôn Xuân Đông phải đi gần cả chục kilômét mua nước.
20 năm uống nước bẩn
Vạn Hưng là xã đồng bằng, tiếp giáp biển và có trục QL1A đi qua. Với diện mạo bên ngoài hẳn nhiều người rong ruổi qua đây khó có thể tin được đây là vùng thiếu nước sạch trầm trọng. Xã có hơn 12.000 dân nhưng theo ông Nguyễn Văn Lộc, Phó Chủ tịch UBND xã, chưa nhà nào có nước sạch một cách đúng nghĩa. Trong 6 thôn thuộc xã, hiện có 4 thôn được dùng nước máy nhưng chỉ qua hệ thống lọc thô nên chưa được xem là nước sạch. Đã vậy, vào mùa hè thì các thôn này cũng thiếu nước trầm trọng, dân phải vác can đi lùng sục mua nước khắp nơi, với giá cao gấp vài chục lần giá nước bình thường, có khi lên đến 150.000 đồng/m3. Trong các thôn thiếu nước, hai thôn Xuân Đông và Xuân Tây thiếu nước quanh năm. Hơn 20 năm nay gần 750 hộ với khoảng 3.300 người dân nơi đây phải uống nước từ ruộng, kênh mương nội đồng.
Trước thực trạng này, năm 2004, Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh Khánh Hòa đã đầu tư 2,7 tỷ đồng xây dựng một hệ thống bơm và hồ chứa lọc nước sạch đưa về hai thôn Xuân Đông, Xuân Tây. Mỗi hộ dân đóng góp từ 500.000 đồng đến 1,5 triệu đồng để làm đường ống nước vào nhà. Tuy nhiên, niềm vui của dân kéo dài không lâu, vì chỉ vài ngày sau, hệ thống nước mới làm xong đã ngưng hoạt động từ đó đến nay.
Ông Vũ Trọng Nậm, Trưởng thôn Xuân Đông, chỉ tay về những phiến đá cuội xếp khá ngay ngắn nằm trơ dưới lòng kênh mương, cho biết đó là “bến nước” của người dân trong thôn. Mỗi khi mương có nước, bà con kéo nhau ra đó tắm, giặt, có người lấy cả nước về lọc và sử dụng… Để tiết kiệm nước, người dân nghĩ ra nhiều cách. Có người sử dụng nước để vo gạo trước, sau đó dùng rửa rau; cuối cùng, dùng để rửa chân khi lên giường. Anh Nguyễn Văn Thời, một người dân được xem là có kinh tế tương đối khá giả tại thôn Xuân Đông nhưng cũng giật mình trước số tiền mua nước tốn cả triệu đồng/tháng. Để giảm chi phí, mỗi ngày, anh Thời chỉ dùng nước gội đầu, lấy khăn rửa mặt thấm nước lau qua người trước khi ngủ. Nhiều khi gần cả tuần không… tắm!
Bế tắc?
Bên cạnh những lo toan về nước sạch, mấy năm gần đây dân ở hai thôn Xuân Đông, Xuân Tây đứng ngồi không yên khi trong làng số người chết vì căn bệnh ung thư, đặc biệt là ung thư dạ dày liên tục tăng. Thống kê chưa đầy đủ, trong 5 năm qua tại thôn Xuân Đông có gần 20 người chết vì ung thư. Thôn Xuân Tây cũng có gần cả chục người chết; đa số trong độ tuổi lao động, từ 40 - 50 tuổi. Đến nay, dù chưa có những nghiên cứu khoa học về nguồn nước gây nên bệnh ung thư, nhưng với điều kiện nước sinh hoạt như hiện nay thì ai nấy đều lo ngại.
Ông Cao Như Hoàng, Trưởng thôn Xuân Tây, bức xúc: “Cả thôn có hơn 250 hộ dân, chỉ có chừng 70 hộ có điều kiện xây bể trữ nước mưa để dùng. Nhưng năm nào mưa ít, các hộ này cũng phải uống nước bẩn từ kênh mương. Đã nhiều lần kiến nghị lên các cấp, nhưng rút cuộc không được gì”. Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Văn Lộc, Phó Chủ tịch UBND xã Vạn Hưng cho biết, việc đầu tư nguồn kinh phí để cải thiện nước sạch không phải không có nhưng đầu tư nhỏ giọt, nguồn nào cũng có một ít. Vì thế, tuy cộng số tiền đầu tư nhiều lần thì lớn, nhưng nước sạch vẫn không về đến dân. “Theo tôi, hiện nay cách tốt nhất để dân Xuân Đông và Xuân Tây có nước sạch là kéo nước từ thị xã Ninh Hòa ra. Còn lấy nguồn nước tại huyện Vạn Ninh rất khó vì bản thân đường cung nước tại Vạn Ninh đã quá tải so với nhu cầu hiện tại. Về chủ trương này, tại nhiều cuộc họp với lãnh đạo các cấp của tỉnh, xã đã đề cập nhiều lần nhưng không thấy hồi âm”, ông Lộc chia sẻ.
VĂN NGỌC
