Thừa, thiếu muối - vòng luẩn quẩn

Thời gian gần đây, một lần nữa vấn đề thừa và thiếu muối lại được đề cập đến. Thật ra, việc Bộ Công thương và Bộ NN-PTNT có khoảng cách về vấn đề cấp hạn ngạch nhập khẩu là điều không phải mới. Điều đáng nói là đến nay hình như vẫn chưa có giải pháp hiệu quả cho vấn đề lợi ích của diêm dân…

Thừa muối tiêu dùng

Câu chuyện người làm muối khóc trên đồng muối vì giá quá thấp năm rồi, hậu quả của việc cho nhập khẩu muối ngay trong mùa sản xuất của bà con diêm dân là bài học cay đắng, nên cách đây không lâu, Bộ NN-PTNT có công văn đề nghị Bộ Công thương chưa giao đợt 2 lượng muối nhập khẩu theo hạn ngạch còn lại (50.000 tấn trong số 100.000 tấn) năm 2011 cho các doanh nghiệp (DN).

Theo tính toán của Cục Chế biến – Thương mại nông lâm thủy sản và nghề muối (Bộ NN-PTNT), nhu cầu muối của cả nước năm nay khoảng 1,35 triệu tấn, nguồn cung từ các đồng muối trong nước trên 1,460 triệu tấn (lượng muối sản xuất đến hết tháng 6-2011 khoảng 543.000 tấn), lượng muối tồn kho cả nước hiện nay hơn 251.000 tấn.

Vấn đề là diện tích muối sản xuất theo dạng công nghiệp trong nước chưa nhiều. Vì vậy, nhà nước có chính sách khuyến khích để người dân, kể cả nước ngoài đầu tư công nghệ mới tạo ra sản phẩm muối chất lượng cao, nhằm cung cấp nhu cầu ngày càng nhiều ngành công nghiệp.

Trước mắt, để giảm bớt nguy cơ giảm giá, gây khó cho diêm dân, Bộ NN-PTNT khuyến khích các DN cần ưu tiên sử dụng muối sản xuất trong nước để chế biến. Đó là lý do thời gian này, các DN sản xuất hóa chất vẫn chưa được cấp tiếp hạn ngạch nhập khẩu muối đợt 2. Cục Chế biến – Thương mại nông lâm thủy sản và nghề muối cho biết, nhờ những kiến nghị chưa nhập khẩu muối nên giá muối trong nước giai đoạn vừa qua tăng thêm 200 - 300 đồng/kg. Nhưng với giá này cũng mới giúp cho bà con đỡ một phần khó khăn trong bối cảnh lạm phát tăng cao hiện nay.

Thiếu muối chế biến ngành công nghiệp

Hiện nay, muối công nghiệp sản xuất trong nước chủ yếu dùng trong ngành công nghiệp hóa chất để sản xuất xút clo, nhưng loại muối này phải đáp ứng các yêu cầu như hàm lượng natri clorua (NaCl) từ 98% trở lên, hàm lượng ion canxi và manhê phải thấp và phải đạt được độ khô cần thiết…

Theo các chuyên gia, muối chất lượng cao được hình thành từ các đồng muối, được chế biến theo quy mô công nghiệp để cho ra sản phẩm muối ít tạp chất, độ khô đảm bảo yêu cầu nhưng do yêu cầu cao nên không phải muối nào cũng có thể đáp ứng. Trong khi đó, Tổng cục Hóa chất (Bộ Công thương) cho biết, nhu cầu xút clo hàng năm trong nước khoảng 200.000 tấn, nhưng chỉ sản xuất được 130.000 tấn/năm. Thời gian tới, khi dự án bôxít Tân Rai đi vào hoạt động, cần thêm 60.000 tấn xút/năm, lượng thiếu hụt vì vậy sẽ còn lớn hơn.

1 tấn xút clo sản xuất trong nước khoảng 100 - 110 USD, nếu nhập khẩu là 550 USD/tấn. Đó là lý do mà Bộ Công thương cho rằng phải xem xét nhập khẩu muối cho ngành công nghiệp chế biến. Năm nay, Bộ Công thương đã mở hạn ngạch nhập khẩu 100.000 tấn muối công nghiệp cho các DN và 2.000 tấn muối tinh khiết dùng trong y tế. Để tránh gây ra những khó khăn không đáng có cho diêm dân nên hạn ngạch được phân làm 2 đợt, đầu năm nhập khoảng 50.000 tấn muối công nghiệp và đã phân cho 3 đơn vị sản xuất, số lượng còn lại sẽ nhập vào dịp cuối năm.

Theo ông Trần Quang Phụng, Tổng Giám đốc Tập đoàn (TĐ) Muối miền Nam, bản thân các DN ngành công nghiệp cũng phải cố gắng trong việc hỗ trợ cùng bà con và có thiết bị phù hợp, tăng cường sử dụng muối sản xuất trong nước ở mức có thể nhằm cùng phát triển.

Bỏ hạn ngạch nhập khẩu muối

Vấn đề đặt ra hiện nay là nhanh chóng đầu tư tăng diện tích muối sản xuất theo hướng công nghiệp, áp dụng những kỹ thuật và công nghệ cao, nhưng do vốn quá cao và với mức lãi suất hiện nay, đây là điều càng khó.

Theo Hiệp hội Nghề muối miền Nam, chính sách ưu đãi cho nghề muối đã được Chính phủ ban hành, nhưng chính sách ưu đãi này không phải lúc nào cũng đến tay bà con. Việc cấp hạn ngạch từ đầu vụ góp phần tạo tâm lý hoang mang cho diêm dân và DN sản xuất muối, nên khi vừa thu hoạch bà con đã vội bán, tạo điều kiện cho các đầu nậu ép giá. Hiệp hội Muối miền Nam cho rằng, do còn hạn ngạch nhập khẩu muối nên phát sinh không ít tiêu cực. Có hiện tượng DN nhập khẩu muối công nghiệp về chế biến nhưng lại khai báo nhiều hơn nhu cầu thật để bán ra ngoài hưởng lợi nhờ mức thuế trong hạn ngạch chỉ 15%, (thuế ngoài hạn ngạch khoảng 50%).

Ngoài những DN thuộc Tập đoàn Muối miền Nam làm nhiệm vụ đảm bảo cung cầu thị trường, những DN kinh doanh thương mại cũng được cấp hạn ngạch với số lượng không nhỏ. Đây là điều bất cập phát sinh tiêu cực trên thị trường. Vì vậy nên bỏ hạn ngạch và sử dụng các chính sách thuế quan để điều tiết, kiểm soát, đảm bảo tính công bằng, linh hoạt cho các DN, tránh phát sinh hiện tượng tiêu cực. Nhà nước vừa thu được thuế vừa giảm ảnh hưởng đến sản xuất muối trong nước.

Tập đoàn Muối miền Nam đang đàm phán cung cấp muối công nghiệp thường xuyên và lâu dài cho các đơn vị sản xuất hóa chất, dầu khí… Ngoài ra, Tập đoàn Muối miền Nam còn là đơn vị duy nhất trong nước xuất khẩu muối và có chỗ đứng vững trên thị trường các nước khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc. Ngay từ đầu năm 2011, đơn vị đã ký hợp đồng xuất khẩu cho cả năm và việc xuất khẩu được thực hiện hàng tuần, bình quân 2.000 container/tháng.

Đăng Lãm