Thời gian gần đây, hàng ngoại liên tục gây sức ép đối với nhiều mặt hàng trong nước. Tuy vậy, những ngành hàng thiết yếu, quan trọng hàng đầu đối với nhu cầu tiêu dùng hàng ngày của mỗi người dân Việt Nam là thực phẩm tươi sống và chế biến thì hàng hóa của các doanh nghiệp (DN) Việt vẫn chiếm tuyệt đại đa số. “Miếng bánh” thị phần đối với các nhóm hàng này đang được các tập đoàn đa quốc gia để mắt khai thác, nhưng trên thực tế vẫn chưa có thương hiệu nào thành công tại Việt Nam.
Trái cây trong nước “mùa nào trái đó” rất đa dạng, phong phú. Ảnh: THANH TẤN
Độc quyền thị trường thực phẩm chế biến
Dạo quanh hàng loạt siêu thị tại 2 thành phố lớn nhất nước là TPHCM và Hà Nội như Co.opmart, Aeon, Lotte, Big C, Metro, Vinmart, Satramart…, điều đễ dàng nhận thấy ở nhóm các mặt hàng thực phẩm chế biến là thực phẩm ngoại không có chỗ chen chân. Với tỷ lệ áp đảo đến 99% thị phần, thực phẩm đông lạnh và chế biến trong nước gần như chiếm lĩnh toàn bộ thị trường.
Theo các nhà phân phối, nhóm hàng này hiện có hơn 10.000 loại sản phẩm của khoảng 500 nhà cung cấp. Theo đó, doanh thu từ bán hàng nội cũng chiếm tỷ lệ tương đương với thị phần. Điểm qua các sản phẩm đang bày bán, có thể thấy bên cạnh các mặt hàng sản xuất có nguyên liệu từ thịt gia súc, gia cầm, hải sản như chả giò các loại, chả cua bách hoa, nem nướng, tôm nhúng cốm, các loại thực phẩm từ cá basa, BBQ (đặc sản nướng), đồ kho, xôi hải sản chiên…, các nhà sản xuất trong nước còn tận dụng các nguyên liệu từ tôm, cá, ốc, nước luộc thủy sản, rau củ, gạo, bắp để cung cấp cho người tiêu dùng thực đơn, món ăn tiện dụng như lẩu và nước lẩu cô đặc, cho đến các loại thực phẩm chế biến sẵn dành cho bữa sáng được cấp đông, khi dùng chỉ cần làm nóng trong lò vi sóng ít phút là dùng ngay được. Tất cả đã được người tiêu dùng lựa chọn.
Hàng Việt làm được điều này không chỉ bởi Việt Nam có thế mạnh xuất khẩu, nét đặc thù của hàng sản xuất tại chỗ có ưu thế giá tốt hơn, mà còn do chất lượng sản phẩm, ngon và hợp khẩu vị. Có thể kể đến các thương hiệu Việt đang dẫn dắt thị trường thực phẩm Việt như Vissan, Agifish, Cholimex, Cầu Tre, SG Food, Hạ Long… Trong số đó, 2 thương hiệu có số lượng sản phẩm vượt trội bởi có sự đầu tư nghiêm túc về công nghệ và thị hiếu tiêu dùng đó chính là Cầu Tre và SG Food.
Sau nhiều năm mải miết xuất khẩu vào thị trường Nhật, những năm gần đây, Cầu Tre đã tiên phong trong việc đưa ra thị trường những sản phẩm phù hợp với tuyệt đại đa số bữa ăn của người Việt là giò bò và chả lụa thanh trùng, cùng với các món ăn sáng rất đa dạng phong phú, từ thực phẩm mang đậm chất Việt như bún bò, miến xào cua, xôi bắp, mì xá xíu, cho đến các món ăn Tây như spaghetti… Với thương hiệu SG Food, bà Lê Thị Thanh Lâm, Phó Tổng giám đốc Công ty cổ phần SG Food, cho hay SG Food vẫn đang tập trung cho mảng nghiên cứu, phát triển thị trường để đa dạng hóa sản phẩm như cháo ăn liền, thực phẩm ăn liền các loại. Các mặt hàng của SG Food không chỉ có chất lượng vượt trội, tiện lợi mà còn đảm bảo các yếu tố về hương vị tươi ngon, mới có thể chinh phục được giới sành ăn. Cũng ít ai biết, trước khi thành công ở thị trường nội địa, SG Food là DN sản xuất các mặt hàng hải sản chế biến thương hiệu độc quyền của hệ thống Aeon tại Nhật Bản.
Hàng nông sản và thực phẩm tươi sống: đa dạng, phong phú
Cùng với các mặt hàng thực phẩm chế biến, hàng nông sản và thực phẩm tươi sống của Việt Nam cũng ngày càng khẳng định thế mạnh tại thị trường nội địa, thông qua việc tăng cường liên kết để khép kín quy trình sản xuất, đảm bảo quy trình từ “trang trại đến bàn ăn” cũng như phát triển chuỗi các mặt hàng, cửa hàng thực phẩm an toàn.
Ở mặt hàng gạo, đậu các loại, có thể kể đến hàng chục thương hiệu gạo khác nhau, được cung ứng từ các DN như Mecofood, Foodcosa, Angimex, Gentraco, Minh Cát Tấn, Phú Hải, Bảo Minh, Vinh Phát, Tấn Vương… Theo đó, các DN cũng đã khai thác tối đa lợi thế vùng miền của sản phẩm để tung mặt hàng gạo cao cấp, gạo đặc sản, đặc biệt là vào các dịp lễ, tết. Công ty Lương thực Long An (Mecofood) có gạo Thố cơm, gạo Nàng hương chợ Đào nổi tiếng của vùng lúa Long An. Công ty Lương thực Tiền Giang bán gạo cao cấp của vùng đồng bằng sông Tiền như Chín con rồng vàng, gạo Hồng hạc, Hoa mai vàng…, được sản xuất bởi dây chuyền công nghệ hiện đại, có máy tách màu gạo nên hình thức đẹp, không có tạp chất và thóc lẫn, có thể bảo quản lâu dài. Công ty Angimex khai thác vùng lúa gạo An Giang tham gia thị trường với nhãn hiệu Mục Đồng và An Gia. Công ty Gentraco (Cần Thơ) có nhãn hiệu Cò Trắng, có gạo thơm Jasmine…
Cùng với gạo, còn có các sản phẩm được chế biến từ gạo như bún tươi, bún khô của các thương hiệu như Safooco; bánh phồng tôm của Sa Giang; các loại bột của Bích Chi, Vĩnh Thuận, Xuân Hồng, đã tạo được niềm tin vững chắc trong giới tiêu dùng.
Nhờ lợi thế Việt Nam nằm ở vùng nhiệt đới nên trái cây cũng rất phong phú, đa dạng. Nếu ở khu vực phía Bắc có vải thiều, nhãn lồng, mận, đào, cam Canh, bưởi Diễn thì khu vực miền Nam có sầu riêng, xoài và bưởi các loại, măng cụt, chôm chôm, mãng cầu, cam mật, quýt đường, quýt tiều, thanh long… Theo khảo sát của chúng tôi, tại siêu thị Vinmart (Trung Hòa, Nhân Chính, Hà Nội), nếu trái cây trong nước đuợc bày bán ở 3 quầy hàng liên tiếp thì trái cây nhập khẩu chỉ gói gọn ở một quầy hàng, trong đó chủ yếu là táo, lê, nho và cam. Những năm gần đây, các nhà vườn ở khu vực phía Nam đã thử nghiệm thành công việc thâm canh để “buộc” các loại cây trồng như bưởi, cam, quýt, thanh long cho trái xen canh, thay vì chỉ ra trái theo mùa như trước. Chính điều này đã làm cho các loại trái cây trong nước ngày càng đa dạng.
Ở nhóm các mặt hàng rau củ quả, nếu trước đây hàng Trung Quốc chiếm tới 30% sản lượng các mặt hàng rau củ quả về các chợ đầu mối tại TPHCM thì nay con số này chỉ còn từ 5% - 7%. Theo các thương lái, hàng Trung Quốc vẫn còn chen chân được tại Việt Nam là do mức tiêu thụ ổn định từ các nhà hàng. Rau của quả Trung Quốc cũng có thế mạnh là kích cỡ to, tròn đều, màu sắc đẹp mắt nên rất có lợi cho khâu chế biến và trưng bày. Trong khi đó, tại các chợ bán lẻ, các mặt hàng này đã bị co cụm vì ý thức tiêu dùng thực phẩm nội ngày càng cao. Nhận định từ nhiều chuyên gia cho rằng, nếu các DN liên kết sản xuất tốt hơn để tạo ra những sản phẩm đồng đều về kích cỡ, giá bán cạnh tranh, chắc chắn sẽ đẩy lùi được 5% - 7% còn lại đối với mặt hàng rau củ quả.
Cũng trong lĩnh vực nông nghiệp, cần nói thêm là nhiều DN vốn đầu tư nước ngoài (FDI) hiện mới chỉ phát triển được tổng đàn đối với heo thịt và gà, chứ chưa xây dựng được mạng lưới phân phối cũng như các sản phẩm chế biến. Chẳng hạn, gần đây một số DN FDI có thế mạnh về chăn nuôi đã đưa ra thị trường một số loại xúc xích. Nhưng dường như sản phẩm này rất khó cạnh tranh với các mặt hàng cùng loại của các DN trong nước, cho dù họ liên tục tổ chức các chương trình khuyến mãi giảm giá và cho dùng thử tại chỗ. Nói như vậy để thấy rằng, sự lên ngôi mạnh mẽ của hàng Việt không chỉ là tín hiệu đáng mừng, mà phải coi đó là thành quả của sự chung sức chung lòng của cả cộng đồng, từ các DN, người tiêu dùng, nhà kinh doanh phân phối mới làm được. Và để duy trì được vị thế của mình trên sân nhà, cũng như tăng lượng hàng xuất khẩu đến các nước, các DN thực phẩm Việt Nam phải tăng cường phối hợp để tạo sức mạnh từ việc cung ứng nguyên liệu, đến chế biến, đầu tư chuyên sâu cho nghiên cứu thị hiếu, nhu cầu tiêu dùng, nâng cấp chất lượng, bao bì, mẫu mã để không ngừng hoàn thiện mình, từ đó nâng sức cạnh tranh cho sản phẩm. Làm được điều này, chắc chắn các DN sản xuất thực phẩm sẽ thành công trong “sân chơi” hội nhập.
THÚY HẢI
