Theo Quy hoạch xây dựng TPHCM đến năm 2025, TPHCM sẽ phát triển thêm không gian đô thị ra cả 4 hướng: Đông, Bắc, Tây và Nam. Tuy nhiên, không phải cả 4 hướng đều “dàn hàng ngang” cùng tiến mà chỉ có hai hướng với một trong số đó là hướng Nam-hướng ra biển, được xác định là một trong những hướng chủ lực. Trên thực tế, TPHCM cũng đã làm nhiều quy hoạch và triển khai thực hiện như xây dựng khu đô thị mới Phú Mỹ Hưng, đô thị cảng Hiệp Phước, Phước Kiểng… ở hướng này.
Một thực tế được cảnh báo
Báo cáo mới đây nhất mang tên “Chiến lược tháng 3-2013” của đề án TPHCM phát triển ra hướng biển, thích ứng với biến đổi khí hậu (BĐKH) - một đề án được thực hiện trong chương trình hợp tác thích ứng với BĐKH giữa thành phố Rotterdam của Hà Lan và TPHCM đã có những từ ngữ sau đây khi nhận xét về vùng đất phía Nam của TPHCM: “Phía Nam không thích hợp để phát triển đô thị theo quy mô lớn. Khu vực này dễ bị ảnh hưởng bởi mực nước biển dâng. Nơi đây lại có địa tầng yếu và độ ẩm cao khiến cho việc xây dựng rất khó khăn. Hiện tượng lún sụt mặt đất cũng hay xảy ra tại khu vực này. Hướng Nam còn có rừng ngập mặt Cần Giờ-khu dự trữ sinh quyển đã được UNESCO công nhận có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc chống xói mòn bờ biển và triều cường do bão cho TPHCM”. Sau nhận xét, báo cáo đưa ra kết luận: “Quy mô và loại hình phát triển (đô thị hiện có và dự định trong quy hoạch phát triển đô thị của TPHCM-PV) về hướng Nam nên được thẩm định lại”.
Một góc Khu công nghiệp Hiệp Phước được xây dựng nhằm tiến ra phía Nam của thành phố. Ảnh: Phạm Kim Ngân
Tuy nhiên, không phải đợi kết quả nghiên cứu của dự án nêu trên, những thông tin như vậy mới được công bố. Cách nay hơn 2 năm, trong một hội thảo về phát triển TPHCM bền vững, hướng về phía biển, lãnh đạo Công ty Phát triển công nghiệp Tân Thuận (IPC) - đơn vị nhà nước đầu tiên được thành phố giao nhiệm vụ nghiên cứu, xây dựng các khu công nghiệp cùng đô thị cảng Hiệp Phước ở phía Nam TPHCM cũng đã công bố, nền địa chất ở khu vực này rất yếu. Lớp đất yếu có nơi dày tới 30m-40m. Trước thông tin ấy, nhiều chuyên gia nước ngoài trong hội thảo cũng đã đặt vấn đề: như vậy chi phí xây dựng sẽ rất cao. Xây dựng nhà cửa ở đây, người dân nào sẽ đủ khả năng mua? Rồi chi phí bảo trì, bảo dưỡng nhà và các công trình xây dựng khác… mà chắc chắn sẽ không rẻ do điều kiện tự nhiên không thuận tiện cho xây dựng. Chưa kể chi phí khắc phục hậu quả mỗi khi thiên tai xảy ra… Tổng số tiền hẳn là con số không nhỏ.
Nói về phát triển đô thị theo hướng Nam, nhiều nhà khoa học trong nước cũng đã từng có ý kiến. GS-TS Lê Huy Bá, Viện trưởng Viện Nghiên cứu môi trường thuộc Đại học Công nghiệp TPHCM, cho rằng, hướng Nam là một trong những hướng thoát nước chính của TPHCM. Do vậy, phát triển đô thị ở đây, chính là chặn mất đường thoát nước chủ yếu của thành phố. PGS-TS Hồ Long Phi, Giám đốc Trung tâm Quản lý nước và BĐKH thuộc Đại học Quốc gia TPHCM trong bản nhận xét đề án TPHCM tiến ra biển, thích ứng với BĐKH của nhóm chuyên gia Hà Lan và TPHCM nêu trên cũng “chia sẻ quan điểm thận trọng của tư vấn trước những khó khăn rất lớn trong việc tiến ra biển của TPHCM”.
Hài hòa các lợi ích
Tất nhiên, TPHCM cũng đã có những cân nhắc kỹ càng trước khi quyết định tiến về phía Nam, về phía biển. “Nhất cận thị, nhị cận giang”… Tiến về phía biển, TPHCM có nhiều cơ hội để phát triển kinh tế biển: cảng biển, các dịch vụ logistic… đi kèm. Một hoạt động kinh tế đã góp một phần quan trọng hình thành nên Sài Gòn-TPHCM từ hơn 100 năm qua và hiện cũng đang đóng góp một phần rất lớn trong tổng nguồn thu ngân sách của thành phố. Thế nhưng cũng nhìn ở góc độ kinh tế, nhiều chuyên gia cho rằng phát triển bất chấp tự nhiên, trong nhiều trường hợp cái giá phải trả là rất lớn. Hiệu quả kinh tế vì thế sẽ không cao, thậm chí không có. Đó là chưa tính đến những hậu quả về môi trường, về tính bền vững của sự phát triển.
Như vậy, TPHCM phải tiến ra phía biển, thích ứng với BĐKH như thế nào? Giải pháp được đưa ra bởi nhóm chuyên gia Hà Lan và Việt Nam là: Xây dựng (đô thị ở khu Nam-PV) trên một diện tích nhỏ và trên gò cao. Dành không gian thích hợp cho nước và tự nhiên. Những nhu cầu khác về phát triển đô thị nên được triển khai ở phía Tây Bắc và phía Đông. Cũng trong bản nhận xét của mình về đề án “TPHCM tiến về phía biển, thích ứng với BĐKH”, PGS-TS Hồ Long Phi còn đề nghị nhóm tư vấn “nên có kiến nghị cụ thể về điều chỉnh quy hoạch không gian cho toàn thành phố”.
Trao đổi với PV Báo Sài Gòn Giải Phóng, PGS-TS Hồ Long Phi giải thích thêm về quan điểm của mình: thành phố nên cân nhắc cẩn trọng quy mô phát triển về phía Nam bởi để phát triển kinh tế biển cho cả vùng kinh tế trọng điểm phía Nam đã có khu cảng nước sâu Cái Mép-Thị Vải của tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu nằm kế cận Hiệp Phước. Khu cảng Cái Mép-Thị Vải có lợi thế tự nhiên tuyệt vời về luồng, tuyến.
Trong khi đó, luồng tàu biển Soài Rạp cho khu cảng Hiệp Phước có độ bồi lắng lớn. Kinh phí nạo vét và duy tu, bảo dưỡng cao. Lợi nhuận thu được từ hoạt động cảng biển ở đây vì thế, e không được như kỳ vọng. TPHCM nên chuyển đổi cơ cấu kinh tế, tập trung đầu tư cho những ngành kinh tế có hàm lượng chất xám cao, tạo điều kiện và cùng các địa phương khác trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam phát triển. Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam phải đặt mục tiêu cạnh tranh và trở thành vùng kinh tế trọng điểm của khu vực và thế giới thay vì cạnh tranh trong nội bộ với nhau.
| |
NGUYỄN KHOA
