Đâu là nguyên nhân khiến chương trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của TPHCM chưa đạt như mong muốn? Chính sách vĩ mô đóng vai trò như thế nào trong quá trình chuyển dịch? TPHCM sẽ phải làm gì trong định hướng phát triển kinh tế giai đoạn 2011-2015? PV Báo SGGP đã trao đổi với TS Trần Du Lịch, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội TPHCM, để làm rõ những vấn đề này. Ông Lịch nhận định:
Có 3 lý do khiến chương trình chuyển dịch kinh tế của TPHCM bị chậm. Thứ nhất, để kinh tế chuyển dịch phải tùy thuộc rất lớn vào chính sách vĩ mô như thuế, tín dụng, ngoại hối, sử dụng đất… Chính sách đúng sẽ tác động và thúc đẩy doanh nghiệp (DN) vận hành theo hướng tích cực.
Thứ hai, về chủ quan, chuyển dịch cơ cấu kinh tế đô thị tùy thuộc vào quy hoạch phát triển đô thị. Nếu làm tốt hạ tầng, kết cấu giao thông thông suốt sẽ kéo theo sự phát triển các ngành kinh tế.
Thứ ba là nguồn nhân lực. TP đang hướng đến các ngành kỹ thuật cao nhưng nguồn nhân lực kỹ thuật cao vừa bị thiếu vừa yếu. Sự kết hợp giữa TP với các đơn vị đào tạo để tạo nguồn lao động phù hợp chưa tốt. Cả 3 yếu tố này chưa làm tốt đã kéo chậm sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế của TP trong 5 năm qua.
Gắn với quy hoạch đô thị
* PV: Ngoài chuyển dịch chậm, thực tế trong 4 nhóm ngành và 9 lĩnh vực dịch vụ có đến gần một nửa chưa đạt chỉ tiêu, yêu cầu đặt ra?
* TS TRẦN DU LỊCH: Đúng vậy. Chúng ta đã sớm đặt vấn đề phát triển y tế kỹ thuật cao, nông nghiệp kỹ thuật cao, giáo dục chất lượng cao nhưng việc triển khai các ngành này gần 10 năm nay vẫn chưa phát huy tác dụng đáng kể trong đời sống kinh tế.
Nhà nước muốn chuyển dịch theo hướng có giá trị gia tăng cao nhưng DN chỉ hướng đầu tư vào những gì thuận lợi và mang lại lợi nhuận cao nhất mà thôi. Thí dụ, nếu nhà nước hướng vào ngành cơ khí thì phải có chính sách đòn bẩy và DN thấy có lợi thì họ mới đầu tư. Trên thực tế, TP đã quy hoạch khu công nghiệp cơ khí ở Củ Chi. Nhưng việc kết nối giao thông của khu vực này với TP và cả khu vực phía Nam thì chưa làm được, do đó việc thu hút đầu tư vào đây gặp nhiều khó khăn. Tôi cho rằng, vai trò nhà nước là hỗ trợ gián tiếp, thông qua việc đầu tư cơ sở hạ tầng, tạo cơ chế chính sách và quản lý để các ngành phát triển. Làm được điều này, chắc chắn sẽ giảm chi phí, hấp dẫn DN hơn là việc nhà nước hỗ trợ trực tiếp.
Xây dựng chính sách vĩ mô phù hợp
* Theo ông có cần một cơ chế đặc thù để TPHCM phát triển đúng tầm vóc?
* Với các chính sách vĩ mô chung được ban hành, nếu địa phương nào có điều kiện phù hợp thì nơi đó sẽ phát triển nhanh hơn. Ví dụ, trung ương có chính sách hỗ trợ cho 4 ngành công nghiệp (cơ khí; điện tử, viễn thông và công nghệ thông tin; hóa chất - nhựa - cao su; chế biến tinh lương thực - thực phẩm) về đào tạo nhân lực, phát triển hạ tầng để giảm thiểu chi phí… Nếu địa phương có điều kiện và tận dụng được các ưu đãi này chắc chắn sẽ thành công. Có thể hiểu chính sách vĩ mô như một dòng nước, nơi nào tạo được vùng trũng nước sẽ chảy vào.
* Nhưng chính sách vĩ mô đã làm được điều đó chưa, thưa ông?
* Chưa làm được. Ví dụ, chỉ một chương trình hỗ trợ phát triển công nghiệp phụ trợ nhưng đến nay vẫn chưa ban hành. Cái gốc của việc chuyển đổi kinh tế là phải đi từ công nghiệp gia công sang sản xuất. Muốn sản xuất được thì phải đi nhập công nghệ về chuyển hóa thành công nghệ của mình để sản xuất các linh kiện, phụ kiện và thu hút các DN nhỏ vào làm.
Ngay như thị trường bất động sản của TP đang phát triển một cách rối lọan nhưng đến nay chúng ta vẫn chưa có một định chế nào để khai thông giữa thị trường tài chính và bất động sản. Hiện tất cả các DN mới chỉ thực hiện tạo vốn từ kênh đi vay các ngân hàng thương mại. Khi chính sách tiền tệ nới lỏng thì thị trường trở nên sôi động, nhưng khi siết chặt lại thì “đóng băng” ngay. Vậy chính sách cho thị trường là phải tạo định chế để DN lập ra các quỹ đầu tư tín thác bất động sản (BĐS), kêu gọi các cá nhân tham gia để tạo sự ổn định, kinh doanh bài bản. Về nguyên tắc, nếu lập được các quỹ đầu tư tín thác BĐS thì lĩnh vực này sẽ phát triển an toàn, lành mạnh hơn và nhà nước cũng đỡ thất thoát thuế.
Cần một đường băng cất cánh
* TPHCM sẽ làm gì để hỗ trợ tốt nhất cho các DN góp phần tạo ra giá trị gia tăng cao và phát triển bền vững?
* Trước hết phải thay đổi tư duy về hỗ trợ. Theo tôi, có chính sách đòn đẩy đúng sẽ tác động đến thị trường, thị trường sẽ tác động đến các DN. Như TP đã hỗ trợ trực tiếp về chủ trương di dời các DN sản xuất ra ngoại thành vào năm 1999-2006. Nếu DN nào di dời sẽ được hỗ trợ vốn vay. Một số chương trình phát triển y tế, văn hóa và giáo dục cũng có hỗ trợ trực tiếp. Ngoài ra, còn phải sử dụng công cụ hỗ trợ gián tiếp như nhà nước đầu tư chi phí để phát triển hạ tầng giao thông, xây dựng các khu công nghiệp, đào tạo nguồn nhân lực, tổ chức tiếp thị quốc tế… Hiện nay cả nước nói chung, TPHCM nói riêng đang bước vào cuộc cạnh tranh toàn cầu, cạnh tranh quốc gia và cạnh tranh về sản phẩm. Nếu uy tín của TPHCM nâng lên thì thương hiệu của DN trên địa bàn TPHCM cũng được nâng lên.
* Theo ông, trong định hướng 5 năm tới và cụ thể trong Đại hội Đảng bộ lần thứ IX, TPHCM cần làm những gì để đẩy nhanh việc chuyển dịch cơ cấu và tái cấu trúc nền kinh tế?
* Tôi cho rằng, đại hội lần này sẽ tập trung vào 2 vấn đề, đó là nâng cao chất lượng tăng trưởng và xây dựng đồng bộ kết cấu hạ tầng. Vấn đề này rất quan trọng, nó sẽ tạo đường băng để kinh tế TP cất cánh. Để thực hiện được, TPHCM một mặt phải triển khai phần việc trong thẩm quyền của mình và phải tiếp tục kiến nghị với trung ương về các chính sách tạo điều kiện cho các ngành công nghiệp và lĩnh vực dịch vụ phát triển. Liên quan đến chương trình chuyển đổi kinh tế theo hướng gia tăng giá trị, chẳng hạn ngành may có nên tiếp tục duy trì tại TPHCM? Tôi cho rằng chúng ta vẫn tiếp tục nhưng cách làm phải khác, là phải hướng đến việc phát triển về thời trang, về thương mại, tiếp thị sản phẩm, hướng đến chuỗi giá trị cao nhất của ngành may, chứ không nên tổ chức cho hàng trăm, hàng ngàn công nhân ngồi may máy. Tương tự, các ngành gỗ, da giày cũng phải từng bước hướng đến các chuỗi giá trị sản phẩm.
Chuyển đổi cơ cấu kinh tế là giảm đoạn giữa (gia công, lắp ráp) và tăng 2 đầu (thiết kế mẫu mã, nguyên phụ liệu và phát triển hệ thống phân phối) trong chuỗi giá trị sản phẩm. Tuy nhiên, để chuyển đổi kinh tế thành công, phải tùy thuộc rất lớn vào các chính sách vĩ mô. Nói cách khác, chính sách vĩ mô thông qua các công cụ điều tiết đóng vai trò là “người dẫn đường” cho quá trình tái cấu trúc và chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế.
* Xin cảm ơn ông!
THÚY HẢI thực hiện
- Thông tin liên quan:
>> Bài 1: Hỗ trợ chuyển dịch cơ cấu, tăng tính cạnh tranh
