Liên kết chuỗi trong cung ứng các mặt hàng thiết yếu, đồng thời thực hiện việc quản lý theo chuỗi cung cấp thực phẩm an toàn là con đường tất yếu hướng đến sự phát triển bền vững trong sản xuất và phân phối. Đây cũng là biện pháp tốt nhất để loại trừ những yếu tố bất ổn về cung cầu, giá cả, chất lượng hàng hóa nhằm ổn định thị trường, đảm bảo an sinh xã hội. Để thực hiện được những vấn đề cấp bách nêu trên, TPHCM vừa hoàn chỉnh đề án “Xây dựng mô hình điểm và triển khai thực hiện phương án quản lý theo chuỗi cung cấp thực phẩm an toàn tại TPHCM giai đoạn 2011-2015”.
Chế biến thịt heo tại Công ty Vissan. Ảnh: Kim Ngân
Hơn 50% thực phẩm an toàn vào năm 2015
Theo số liệu của Chi cục Thú y TPHCM, hiện nay lượng sản phẩm động vật tiêu thụ trên địa bàn TPHCM khoảng 1.000 - 1.100 tấn/ngày (gồm cả sản phẩm đông lạnh nhập khẩu) và khoảng 3 - 3,5 triệu quả trứng gia cầm. Trong số đó, các sản phẩm nông nghiệp của TP chỉ cung ứng được khoảng 20% nhu cầu tiêu thụ của TP, phần còn lại đều được đưa về từ các tỉnh và nhập khẩu. Riêng lượng trứng gia cầm 100% từ các tỉnh về TP tiêu thụ.
Nhằm đảm bảo sản phẩm động vật tiêu dùng nói riêng và các sản phẩm nông nghiệp đạt chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm thì việc kiểm tra, kiểm soát từ gốc là điều kiện cần thiết. Quá trình thực hiện các khâu từ chăn nuôi, giết mổ, vận chuyển, bày bán và chế biến là một chuỗi sản xuất vô cùng quan trọng để có được sản phẩm đạt chất lượng, từng bước xây dựng thương hiệu cho nông sản, thực phẩm VN. Đây cũng là mục tiêu tổng quát của đề án đặt ra.
Cụ thể, đến cuối năm 2012, tổng sản lượng nông sản, thực phẩm thuộc chuỗi thực phẩm an toàn đạt trên 15% tổng sản lượng nông sản, thực phẩm cùng loại, đến cuối năm 2015, con số này sẽ nâng lên hơn 50% tổng sản lượng nông sản, thực phẩm thuộc chuỗi thực phẩm an toàn tiêu thụ trên địa bàn TPHCM.
Phạm vi đối tượng của đề án gồm các cơ sở chăn nuôi, trồng trọt, đánh bắt, giết mổ, sơ chế, chế biến, kinh doanh thực phẩm có liên quan đến rau, củ, quả; thịt gia súc, gia cầm; trứng gia cầm; thủy hải sản hoạt động hợp pháp trên địa bàn TPHCM và cơ sở của các tỉnh, TP như Bình Dương, Bình Phước, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu, Tây Ninh, Ninh Thuận, Bình Thuận, Lâm Đồng, Long An, Tiền Giang, Trà Vinh, Cần Thơ, Đồng Tháp, Bến Tre cung cấp thực phẩm cho TPHCM.
Đề án cũng xác định rõ, bất kỳ khâu nào trong chuỗi thực phẩm không đảm bảo an toàn đều có nguy cơ dẫn đến không an toàn đối với thực phẩm người dân sử dụng. Do vậy, một chuỗi thực phẩm đạt tiêu chuẩn an toàn khi sản phẩm lưu thông trên thị trường được quản lý chặt chẽ, chứng minh được nguồn gốc trong suốt quá trình từ lúc nuôi trồng, đánh bắt đến khi đưa vào lưu thông.
Còn nhiều cản ngại
Nhiều nhận định cho rằng, TPHCM đã và đang hội đủ nhiều yếu tố cần và đủ để triển khai thực hiện thành công đề án. Thứ nhất, trong 2 năm qua, TPHCM đã triển khai thăm dò việc xây dựng mô hình quản lý theo chuỗi. Kết quả là các cơ quan chức năng của TP và các tỉnh, các DN của TP và các tỉnh đều rất đồng tình và sẵn sàng tham gia chuỗi vì nhận thấy rõ tính khả thi và lợi ích khi tham gia. Biểu hiện rõ nhất là nhiều DN đã đăng ký tham gia, nỗ lực cải thiện các điều kiện sản xuất kinh doanh, điều kiện quản lý theo chuỗi.
Đến nay, TP đã cấp 13 giấy chứng nhận cho cơ sở chăn nuôi, trồng trọt, giết mổ gia súc, gia cầm trên địa bàn TPHCM và các tỉnh Đồng Nai, Lâm Đồng đạt tiêu chuẩn tham gia chuỗi thực phẩm an toàn và cung cấp cho người tiêu dùng 1 chuỗi trứng gia cầm an toàn (năng suất 800.000 quả/ngày); 2 chuỗi rau an toàn (năng suất 2 tấn/ngày); 1 chuỗi thịt heo an toàn khoảng 3.000 kg/ngày,…
Ngoài các mục tiêu phục vụ hoạt động quản lý và quyền lợi của người tiêu dùng trong việc đảm bảo chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm đối với nông sản thực phẩm thì các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm có sản phẩm thực phẩm thuộc chuỗi sẽ được quảng bá thương hiệu, được hưởng các chính sách ưu đãi trong sản xuất, kinh doanh để phát triển thị phần tiêu thụ sản phẩm.
Bên cạnh đó, các tỉnh khi phối hợp với TPHCM xây dựng mô hình thí điểm sẽ nâng cao năng lực, kinh nghiệm trong công tác quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP) và chấn chỉnh hoạt động sản xuất, kinh doanh thực phẩm trên địa bàn các tỉnh.
Cùng với đó là sự chỉ đạo nhất quán, quyết tâm thực hiện của lãnh đạo TPHCM thông qua việc xây dựng cơ sở pháp lý chuyên biệt cho quản lý theo chuỗi thực phẩm an toàn về quy chế quản lý, thành lập bộ máy quản lý, các chính sách hỗ trợ phát triển chuỗi cho từng loại cơ sở, từng nhóm mặt hàng,…
Tuy nhiên, vấn đề quan ngại nhất của nhiều DN trong quá trình thực hiện chuỗi thực phẩm an toàn hiện nay, đó là việc liên kết của các cơ sở áp dụng quy trình này trong toàn bộ chuỗi giá trị ngành hàng (trang trại, cơ sở sản xuất, giết mổ, sơ chế, đóng gói, cơ sở kinh doanh) chưa được chặt chẽ. Khả năng liên kết chuỗi giữa cơ sở sản xuất và kênh phân phối (bán buôn, bán lẻ) còn hạn chế về khả năng cung ứng số lượng ổn định và sự đa dạng về chủng loại sản phẩm.
Đó là chưa kể giá các mặt hàng an toàn luôn cao hơn so với những sản phẩm không được kiểm soát chặt chẽ về chất lượng, sẽ là trở ngại lớn đối với DN. Trên thực tế, không phải người dân không có ý thức về an toàn vệ sinh thực phẩm nhưng vì thu nhập còn thấp nên họ vẫn chọn sản phẩm rẻ tiền, dù biết sản phẩm đó không đảm bảo vệ sinh.
Để giải quyết vấn đề này, bên cạnh việc nâng cao nhận thức của người dân qua việc giáo dục và tuyên truyền thì cần có những chính sách đồng bộ, thiết thực khác về lương bổng, việc làm,… giúp họ nâng cao thu nhập. Cách làm này sẽ giúp người dân hưởng ứng và sẵn sàng mua những thực phẩm đảm bảo an toàn.
Bà Lê Ngọc Đào, Phó Giám đốc Sở Công thương TPHCM cho biết, với quyết tâm xây dựng “Chuỗi thực phẩm an toàn”, UBND TPHCM đã giao nhiệm vụ cụ thể cho các sở ngành chức năng trong việc tiến hành xây dựng chuỗi các cửa hàng cung cấp thực phẩm an toàn ở nhiều quận, huyện tại TP, đồng thời, gắn nhãn mác “thực phẩm an toàn” cho các sản phẩm nằm trong chuỗi.
Trước mắt, Sở Công thương sẽ vận động, khuyến khích các DN, các hệ thống siêu thị bố trí quầy kệ riêng để bày bán các loại thực phẩm an toàn nhằm giúp người dân dễ nhận biết và có sự so sánh về chất lượng sản phẩm. Ngoài ra, TP cũng tăng cường các hoạt động tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng để người dân biết, hiểu thế nào là thực phẩm nằm trong “chuỗi thực phẩm an toàn”.
Hải Hà
