Ngày 16-9, sau 12 năm đi kiện, ông Nguyễn Mười (59 tuổi, trú tại 153 Hùng Vương, quận Hải Châu, TP Đà Nẵng, hiện tạm trú tại số 19 Nguyễn Thái Bình, quận 1, TPHCM) được UBND tỉnh Quảng Nam trả lại 1.457 cổ vật mà trước đó các lực lượng chức năng tỉnh Quảng Nam đã thu giữ (ảnh).
Ngày 15-8-2003, ông Nguyễn Mười thuê Nguyễn Cường (trú tại Cẩm Châu, Hội An, Quảng Nam) dùng tàu QN-3237 chở ông Mười ra vùng biển Cù Lao Chàm mua 33 cổ vật trên con tàu không số đang khai thác cổ vật tại khu vực con tàu cổ bị đắm với số tiền 1,1 triệu đồng. Trên đường ông Mười vận chuyển số cổ vật trên đến khu vực mũi Nghê (bán đảo Sơn Trà, Đà Nẵng) thì bị lực lượng Công an Quảng Nam bắt giữ. Qua điều tra, Công an Quảng Nam đã kiểm tra hành chính tại nhà ông Mười và thu giữ 1.484 cổ vật được chứa trong 27 thùng và niêm phong đưa về bảo tàng Quảng Nam lưu giữ chờ xử lý.
Ngay sau đó, Cơ quan An ninh điều tra (ANĐT) Công an tỉnh Quảng Nam khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với ông Nguyễn Mười về tội “Tàng trữ, vận chuyển hàng cấm” theo Điều 155 Bộ luật Hình sự 1985. Tuy nhiên, ngày 25-8-2003, VKSND tỉnh Quảng Nam ra quyết định hủy quyết định tạm giữ, nhưng số cổ vật nói trên vẫn bị Cơ quan ANĐT Công an tỉnh Quảng Nam niêm phong tạm giữ. Một năm sau, Viện Kiểm sát tỉnh Quảng Nam đình chỉ vụ án, miễn trách nhiệm hình sự đối với ông Nguyễn Mười và đề nghị chỉ xử phạt hành chính vì xác định phần lớn số cổ vật này được ông Mười thu mua trước thời điểm luật có hiệu lực về tội tàng trữ, vận chuyển hàng cấm và ông Mười cũng khai nhận không có mục đích bán chúng để kiếm lời. Thế nhưng đến năm 2009, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam ký quyết định xử phạt hành chính đồng thời tịch thu toàn bộ cổ vật sung công quỹ.
Sau đó, ông Nguyễn Mười khởi kiện Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam ra tòa vì cho rằng UBND tỉnh Quảng Nam đã xử phạt và tịch thu cổ vật không có căn cứ và UBND tỉnh Quảng Nam hủy quyết định xử phạt hành chính đối với ông Mười nhưng không trao trả cổ vật. Đến năm 2010, tỉnh Quảng Nam lập hội đồng định giá và xác định số cổ vật của ông Mười có giá trị hơn 1,6 tỷ đồng. Cho rằng số tiền quá lớn, không thuộc thẩm quyền xử lý hành chính, UBND tỉnh Quảng Nam lại tiếp tục chuyển hồ sơ, đề nghị Phòng ANĐT Công an tỉnh Quảng Nam (PA92) thụ lý vụ án hình sự. Phòng ANĐT sau đó đề nghị Viện Kiểm sát hủy quyết định đình chỉ vụ án, phục hồi điều tra. Tuy nhiên, Viện Kiểm sát cho rằng không có căn cứ nên bác bỏ đề nghị này. Đến năm 2011, PA92 gửi công văn tới UBND tỉnh Quảng Nam đề nghị xử lý, tuy nhiên qua nhiều cuộc họp liên ngành tỉnh này vẫn không có phương án xử lý dứt điểm vụ việc. Đến tháng 6-2012, UBND tỉnh mới có công văn xác định Quảng Nam không có căn cứ để xử phạt hành chính ông Nguyễn Mười vì việc bắt giữ diễn ra tại TP Đà Nẵng. Tuy nhiên số cổ vật trên vẫn không được nhà chức trách trao trả lại.
Số cố vật được trao trả cho ông Nguyễn Mười
Tháng 8-2015, UBND tỉnh Quảng Nam có kết luận đề nghị trao trả 1.457 cổ vật vì không có căn cứ xử lý. Nhà chức trách xác định, trong tổng số 1.573 cổ vật tịch thu của ông Mười từ năm 2003, có 56 cái không phải cổ vật nên đã trao trả trước đó. 33 cái bị bắt quả tang và 27 cái được xác định ông này thu mua từ sau ngày 1-7-2000, khi Bộ luật Hình sự quy định về tội tàng trữ và vận chuyển hàng cấm đã có hiệu lực nên tịch thu sung công quỹ. Ông Mười cho biết, số cổ vật này ông sưu tầm để mở bảo tàng tư nhân chứ không mua bán kiếm lời.
NGUYÊN KHÔI
