Bệnh ung thư hiện nay thật sự trở thành gánh nặng cho toàn xã hội. Tại nước ta, ung thư đại tràng - trực tràng là một trong những loại ung thư rất thường gặp và nó còn là nguyên nhân trực tiếp liên quan đến tử vong do ung thư. Vì vậy, phòng ngừa ung thư là phương cách tốt nhất, hơn là việc cố gắng tìm kiếm các cách điều trị bệnh một khi nó đã xảy ra rồi. Việc phòng ngừa ung thư đã được các nhà khoa học nghiên cứu và chú ý đến nó từ rất lâu, nhằm xác định và phòng ngừa các yếu tố nguy cơ.
Các loại thịt đỏ được cho là có liên quan mật thiết đến ung thư đại tràng - trực tràng.
Hiện nay, với những thành tựu của nhiều công trình nghiên cứu khoa học, các chuyên gia về ung thư học đã xác định được những nguyên nhân ung thư và những yếu tố nguy cơ. Đến nay, đã có trên 40% bệnh ung thư là có thể phòng ngừa được. Chẳng hạn như tiêm ngừa viêm gan siêu vi B để phòng ngừa ung thư gan, hay HPV (Human Papiloma Virus) trong phòng ngừa ung thư cổ tử cung…
Nhiều loại bệnh ung thư khác tuy chưa có vắc-xin phòng ngừa nhưng chúng ta vẫn có thể phòng tránh được, thông qua thói quen ăn uống như đối với ung thư đại tràng - trực tràng chẳng hạn.
Nếu loại trừ yếu tố nguy cơ có tính di truyền trên một số ít bệnh nhân thì phần lớn ung thư đại - trực tràng là do nguyên nhân từ thói quen sinh hoạt và do cách ăn uống. Có nhiều yếu tố nguy cơ liên quan đến ung thư đại tràng - trực tràng mà mọi người có thể phòng tránh được như:
- Các loại thịt đỏ như thịt bò, thịt cừu được xem là có liên quan mật thiết đến ung thư đại tràng - trực tràng. Rất nhiều nghiên cứu cho thấy người tiêu thụ nhiều loại thịt trên sẽ làm tăng nguy cơ ung thư. Tiêu thụ khoảng 160g/ngày hoặc chế độ ăn với thịt quá 5 lần trong tuần có nguy cơ cao hơn 3 lần.
Dưới hình thức chiên, nướng, thịt đã qua sơ chế như thịt xông khói, dăm bông, xúc xích thì bản thân chất đạm sẽ làm tăng yếu tố sinh ung; còn mỡ của loại thịt đỏ sẽ bị chuyển hóa bởi vi khuẩn trong lòng ruột thành chất sinh ung. Từ đó làm tăng sản các tế bào biểu mô bất thường trong lòng ruột và dẫn đến phát triển thành ung thư.
- Ăn nhiều thịt, mỡ, đạm, ít chất xơ dễ dẫn đến béo phì và có nguy cơ cao gây ung thư đại tràng - trực tràng. Các chất xơ, có nguồn gốc từ rau tươi và các loại trái cây giúp làm giảm nguy cơ này. Thức ăn chứa nhiều chất xơ sẽ gia tăng tiêu thụ a-xít folic, làm gia tăng kết hợp chất xơ với các yếu tố sinh ung dẫn đến việc loại khỏi lòng ruột sớm vì giảm thời gian ứ đọng phân.
- Các loại nước uống chứa cồn làm tăng nguy cơ ung thư trực tràng và ung thư đại tràng. Sử dụng 15g/ngày sẽ làm tăng nguy cơ ung thư.
- Thuốc lá không những được biết đến như là những “sát thủ” của bệnh lý tim mạch hay ung thư phổi; gần đây nó được công nhận là những yếu tố nguy cơ rất quan trọng gây ung thư đại tràng - trực tràng cho cả hai giới, nhất là khi kết hợp với rượu bia.
- Béo phì cũng làm tăng nguy cơ ung thư đại tràng - trực tràng cho cả nam giới cũng như nữ giới, nhưng rõ nét nhất là ở nam giới. Ở nam giới có chỉ số BMI (Body Mass Index) cao sẽ có nguy cơ gấp 2 lần, trong khi ở phụ nữ béo phì thì nguy cơ này chỉ cao hơn 1,5 lần.
- Hoạt động thể lực, vận động hay luyện tập thể dục sẽ làm giảm nguy cơ mắc ung thư đại-trực tràng, trên cơ sở ngăn ngừa tình trạng béo phì và cũng làm giảm thời gian ứ đọng phân trong lòng đại tràng.
Các yếu tố trên đây chúng ta có thể kiểm soát được, tuy nhiên cũng có yếu tố không thể kiểm soát được như tuổi tác. Hơn một nửa bệnh ung thư xảy ra ở những người lớn tuổi. Một điểm cần lưu ý là tuổi thọ ngày càng tăng, do vậy chúng ta luôn luôn đối mặt với những yếu tố nguy cơ ung thư đại tràng - trực tràng. Việc xác định các yếu tố nguy cơ là rất quan trọng để từ đó có biện pháp phòng ngừa tích cực hơn.
Trong chúng ta, ai cũng biết rằng hầu hết bệnh ung thư có một quá trình phát triển lâu dài, sự phát sinh bệnh còn tùy thuộc vào tính nhạy cảm và sự phơi nhiễm với các yếu tố nguy cơ trong suốt cuộc sống của từng người. Có những người không biết chắc chắn rằng cái gì cần nên tránh và cái gì phải cẩn trọng khi dùng. Do đó, việc giáo dục cho mọi người về những yếu tố nguy cơ là một chiến lược cần thiết để tránh bệnh tật và đồng thời để chiến thắng bệnh tật.
| |
Tiến sĩ - Bác sĩ BÙI CHÍ VIẾT
(Trưởng khoa ngoại 2 - Bệnh viện Ung bướu TPHCM)
