Chiến dịch bầu cử Mỹ đang trong giai đoạn nước rút khi các ứng viên đang vận động cho đủ số phiếu đại cử tri và siêu đại cử tri cần thiết để có thể được chính thức đề cử ra tranh cử tổng thống. Nhưng theo tờ New York Times, mỗi khi nhắc đến bầu cử Mỹ người ta thường xem đó là tiêu chuẩn về dân chủ nhưng sự thật không hoàn toàn như vậy.
Trong nhiều thập niên qua, cả 2 đảng Dân chủ và Cộng hòa đã tự đặt ra cho mình tiến trình lựa chọn ứng viên theo đó lá phiếu của đại cử tri và siêu đại cử tri mang tính quyết định hơn là lá phiếu của cử tri phổ thông (phổ thông đầu phiếu). Vì vậy, vai trò của cử tri phổ thông chỉ có tính chất gián tiếp và không mang tính chất quyết định. Trong lịch sử bầu cử Mỹ, đã từng xảy ra trường hợp oái ăm khi ứng viên có phiếu phổ thông cao vẫn thất bại do phiếu đại cử tri thấp hơn. Đó là vào năm 2000, ứng viên Al Gore của đảng Dân chủ giành được 50,9 triệu phiếu bầu phổ thông, chiếm 48,4% tổng số phiếu trong khi ứng viên George W. Bush của đảng Cộng hòa chỉ dành được 50,4 triệu phiếu bầu phổ thông, chiếm 47,9% tổng số phiếu. Thế nhưng do tính chất quyết định của lá phiếu đại cử tri nên ông Bush đã giành chiến thắng khi giành được 271 phiếu đại cử tri và ông Gore chỉ có 266 phiếu.
Năm nay, nỗi ám ảnh về lá phiếu đại cử tri một lần nữa đến với cử tri phổ thông ở Mỹ. Sự tức giận của họ về lá phiếu không mang tính chất quyết định của mình, theo báo New York Times, càng làm tăng thêm yếu tố bất định trong một cuộc bầu cử đang xuất hiện đầy rẫy những vấn đề liên quan đến tính công bằng và bình đẳng. Mặc dù ông Trump giành chiến thắng ở phổ thông đầu phiếu tại bang Tennesse vào ngày 1-3, theo đó giành luôn 33 phiếu trong tổng số 58 phiếu đại cử tri tại bang này. Nhưng ngoài 58 phiếu đại cử tri thông qua bầu chọn, còn 14 phiếu đại cử tri do Ủy ban điều hành đảng Cộng hòa tại bang này chỉ định, tức phiếu siêu đại cử tri và những lá phiếu này không bắt buộc phải bầu cho ông Trump. Tại bang New Hampshire chẳng hạn, ông Bernie Sanders giành chiến thắng lớn đầu tiên với khoảng 150.000 phiếu bầu phổ thông và 15 phiếu đại cử tri. Bà Hillary Clinton mặc dù giành được 9 phiếu đại cử tri, nhưng lại có tới 6 siêu đại cử tri của bang này tuyên bố ủng hộ bà Clinton.
Trong những ngày đầu của nền cộng hòa Mỹ, các thành viên của Quốc hội nước này chọn các ứng cử viên tổng thống Mỹ mà không thông qua lá phiếu của người dân. Hệ thống bầu cử Mỹ sau đó dần dần hoàn thiện qua hơn 150 năm nhưng đến nay vẫn chưa hoàn chỉnh. Vai trò của các lá phiếu đại cử tri và sau đó là siêu đại cử tri ngày càng nổi trội, lấn ất vai trò của lá phiếu phổ thông. Những siêu đại cử tri này là ai ? Họ là các quan chức cấp cao như các thống đốc và các thành viên của quốc hội, các nhà lãnh đạo bang và lãnh đạo các đảng tại các bang. Năm bầu cử 2016, khuynh hướng này lại tiếp tục chiếm ưu thế.
Một ứng viên cần có đa số phiếu kết hợp của cả đại cử tri và siêu đại cử tri để giành được sự đề cử chính thức của đảng ra tranh cử tổng thống. Các siêu đại cử tri thường được chọn không dựa theo chuẩn mực cho cuộc đua tranh chức tổng thống và không bị bắt buộc phải ủng hộ ứng cử viên do các cử tri bầu chọn. Vì vậy, ngày càng có nhiều lời kêu gọi đòi hủy bỏ các siêu đại cử tri và cả đại cử tri trong tiến trình chọn lựa ứng cử viên để phản ánh chính xác hơn sự chọn lựa của người dân.
THỤY VŨ
