Sáng 9-4, tại thôn Đồng Hộ (xã An Hải, huyện đảo Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi), con cháu tộc họ Đặng đã tề tựu đông đủ để tổ chức giỗ dòng tộc và hiến tặng tư liệu quý của dòng họ cho Nhà nước. Đó là một tờ lệnh điều động binh phu ra bảo vệ quần đảo Hoàng Sa từ thời vua Minh Mạng. Trong số những binh phu được điều động ra Hoàng Sa ngày ấy, có ông Đặng Văn Siểm, người thuộc dòng họ Đặng ở Đồng Hộ.
6 đời gìn giữ tư liệu quý
Ngành văn hóa tỉnh Quảng Ngãi tiếp nhận tờ lệnh quý điều người đi canh giữ Hoàng Sa từ tộc họ Đặng.
Ông Đặng Lên, người thay mặt tộc họ Đặng trao báu vật của dòng họ cho ngành văn hóa Quảng Ngãi cho biết: “Tất cả tài liệu liên quan đến dòng tộc đều được cất giữ cẩn thận trong một chiếc tráp làm bằng gỗ quý. Chỉ có trưởng nam mới được mở tráp này vào những ngày giỗ họ. Riêng “tờ lệnh” này, cứ 20 năm mới mở một lần cho con cháu xem (đó là các năm 1939, 1959, 1979, 1999).
Tài liệu này trước đây do ông Đặng Tôn, trưởng tộc, anh ruột ông Đặng Lên, cất giữ. Năm 2003, ông Tôn mất, giao lại cho con là Đặng Văn Thành. Tư liệu này hoàn toàn viết bằng chữ Hán, trong dòng họ Đặng không ai đọc được nên chỉ cất giữ.
Tháng 2-2009, nhân dịp giỗ họ, ông Lên đã photocopy một bản, nhờ người dịch và biết đó là “tờ lệnh” của vị quan đứng đầu tỉnh Quảng Ngãi điều động binh phu ra giữ Hoàng Sa.
Nghiên cứu văn bản, TS Nguyễn Xuân Diện (Viện Nghiên cứu Hán-Nôm) cho biết: “Lệnh được viết trên giấy dó, kích thước 24cm x 36cm. Từ chất liệu giấy, màu sắc, mực viết đến kích thước… đều đúng quy chuẩn của một văn bản thời phong kiến nên có thể khẳng định chắc chắn đây là tài liệu thật. Điều đáng trân trọng là suốt 175 năm, trải qua bao thăng trầm của lịch sử và sự khắc nghiệt của khí hậu vùng biển nhưng 6 đời dòng họ Đặng vẫn giữ nguyên vẹn tài liệu này. Hơn nữa, đây là tài liệu vô cùng quý giá vì nó khẳng định thêm một lần nữa Hoàng Sa là của chúng ta!”.
Thông điệp từ tờ lệnh
Trao bằng khen của UBND tỉnh Quảng Ngãi cho tộc họ Đặng vì đã có công gìn giữ báu vật quốc gia. Ảnh: Hà Nhiên
TS Nguyễn Xuân Diện giải thích: “Đây là tờ lệnh, giống như giấy gọi nhập ngũ bây giờ”. Tờ lệnh này do quan Án sát và quan Bố chánh tỉnh Quảng Ngãi phê duyệt. Nội dung tờ lệnh có ghi rằng giao cho Võ Văn Hùng, người đã từng ra Hoàng Sa vào những năm trước đó, tuyển chọn 3 chiếc thuyền tốt và 24 dân phu thạo đường biển, cứ đến hạ tuần tháng ba thì thuận theo thời tiết mà đi. Cuối tờ lệnh có ghi ngày 15 tháng 4 năm Minh Mạng thứ 15 (năm 1834) và kèm danh sách 10 người đi Hoàng Sa.
Thông qua tờ lệnh này cho thấy việc đi Hoàng Sa dưới thời nhà Nguyễn được chia làm nhiều đợt rất chặt chẽ và quy củ, chứ không phải chỉ đi vào tháng hai như câu ca vẫn còn truyền tụng trên đảo Lý Sơn: “Tháng hai khao lề thế lính Hoàng Sa”. Binh phu cũng được tuyển chọn từ nhiều nơi trong tỉnh Quảng Ngãi chứ không chỉ riêng ở đảo Lý Sơn. “Đường biển ấy là nơi quan yếu, phải dốc sức mà thừa hành để cho công việc được mười phần trọn vẹn. Nếu bất cẩn, sẽ phạm trọng tội” - tờ lệnh ghi rõ.
Trao đổi với PV Báo SGGP về việc cơ quan chức năng tổ chức tiếp nhận và bảo vệ tư liệu quý giá từ tộc họ Đặng, ông Phạm Đình Khối, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi bày tỏ sự vui mừng khôn xiết và cho biết đã trực tiếp điện thoại cảm ơn, biểu dương dòng tộc họ Đặng. Tư liệu quý này sẽ được đưa về trưng bày tại Bảo tàng tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi. “Đây là tài sản quốc gia, tỉnh Quảng Ngãi sẽ làm hết sức mình để gìn giữ, bảo vệ” - Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi Phạm Đình Khối khẳng định.
HÀ MINH
