Mỗi độ xuân về, tết đến, người ta thường nói tới hoa kiểng, bánh trái, thịt thà, ít ai nhắc đến… cá. Trong suốt cái tết, những món ăn nhiều dầu mỡ làm cho mọi người no nê, ngán ngẩm, thế nên còn gì hấp dẫn bằng khi bữa ăn được chuyển qua các món: cá linh nấu chua với bông so đũa, cá rô mề chiên xù, cá trê nướng chấm nước mắm gừng, cá lóc nướng trui, thát lát vò viên nấu với cải tần ô, cá bống kho…
Theo thời gian, công việc bắt tôm cá trên đồng, dưới mương, ngoài sông rạch nói chung được ngư dân từng địa phương biến hóa ra vô số cách đánh bắt rất phong phú. Trên ruộng, nông dân câu cá lóc bằng cách nhấp vịt (phía dưới bụng vịt con là lưỡi câu). Dưới kinh mương, người ta đặt lờ, đặt lộp, cất vó; còn ven sông người dân đi xúc, chài lưới, đăng. Trên sông lớn có đóng đáy sông, đóng đáy bè, chài lưới nhử (rải mồi trước khi chài), đi cào, đi te, đi rập cua, theo xuồng đi câu tôm càng, cá bông lao…
Mỗi cách đánh bắt là một sáng tạo độc đáo của ngư dân. Hiện nay, nguồn cá thiên nhiên không còn nhiều. Trên thị trường, cá nuôi là chính. Dẫu vậy, trong mâm cơm cúng ông bà của người dân đồng bằng dịp cuối năm, bao giờ cũng có con cá lóc nướng trui để nhớ thời khai hoang mở cõi.
Ngày tết cổ truyền ở xứ ruộng Đồng Tháp, nông dân nhâm nhi khô rắn, khô cá lóc; ven biển Bến Tre, Sóc Trăng, Bạc Liêu… món khô cá kèo vẫn là món mồi “bén” nhất. Ngư dân phải chờ đến lúc cá kèo “chạy” trong con nước 29, 30 tháng Chạp mới bắt cá để làm khô. Cá kèo bắt lên, rửa sạch, bỏ vào thùng cho chúng cùng… uống nước tương (có thêm gia vị như tỏi, tiêu, bọt ngọt), sau đó sẽ đem phơi nắng. Phơi chừng vài nắng đã có món khô cá kèo độc đáo để nhấm nháp vui xuân.
Nói vậy chớ các món khô, cá hiện nay vẫn là món “cao cấp”. Tết năm nay, tôm khô “đúng chữ” có giá ngoài 650.000 đồng/kg, các loại khô lóc, khô kèo từ 300.000 - 350.000 đồng/kg, nhưng cũng không dễ mua do thị trường khan hiếm.
HOÀNG HÀ
