Chủ một doanh nghiệp tư nhân (DNTN) ở TPHCM kể rằng, ông nhiều lần làm đơn xin gia nhập tổ chức công đoàn, nhưng không được chấp nhận. Ông thắc mắc một chuyện rất vô lý, ông đủ tiêu chuẩn kết nạp Đảng nhưng lại không đủ tư cách vào công đoàn? Ông lập luận, công đoàn bảo vệ quyền lợi người lao động, vậy nếu ông đứng ngoài công đoàn, ai bảo vệ quyền lợi đây? Không lẽ quyền lợi của ông bị xâm hại, công đoàn đứng ngoài?
Theo lý giải của ông, nếu chủ DNTN là đoàn viên công đoàn thì họ càng có trách nhiệm, điều kiện chăm lo lợi ích công nhân, đồng thời cũng giúp bản thân ông ý thức hơn trách nhiệm “sống và làm việc theo pháp luật” như bất cứ đoàn viên công đoàn khác.
Nghe qua, cứ ngỡ những bức xúc của ông có lý, nhưng trong thực tế lại rất… khó chấp nhận. Bởi lẽ, nhiều nước trên thế giới cũng vậy, không tổ chức nào vừa đại diện quyền lợi cho người lao động, vừa đại diện cho chính quyền lợi của bản thân chủ DNTN. Nếu chủ DNTN là đoàn viên công đoàn, thì họ có quyền ứng cử, thậm chí được giữ chức Chủ tịch Công đoàn, khi tranh chấp xảy ra và họp “cơ chế 3 bên” (chủ DNTN - nhà nước - người lao động) thì chắc chắn người lao động bị thiệt thòi. Mục đích của “cơ chế 3 bên” là 3 bên cùng nhau bàn bạc, hoạch định những chính sách và tìm giải pháp giải quyết các tranh chấp.
Ở những nước phát triển, các chủ DN cùng ngành nghề thường liên kết thành các tập đoàn kinh tế lớn có quyền lợi liên đới và hình thành nghiệp đoàn giới chủ để bảo vệ quyền lợi của giới chủ. Còn ở ta, các chủ DNTN vẫn hoạt động đơn lẻ kiểu “phận ai nấy giữ”. Trong khi các cuộc đình công thì đa số nguyên nhân do chủ DNTN vi phạm pháp luật lao động về tiền lương, tiền thưởng, bảo hiểm xã hội, giờ giấc làm việc... Đáng lưu ý, theo cơ chế “tiền đăng hậu kiểm” hiện nay, sau khi được cấp giấy đăng kinh doanh cho DNTN hoạt động (tiền đăng), thì không cơ quan nào có trách nhiệm “hậu kiểm”, thậm chí không cần biết các DN có hoạt động hay không, dẫn đến tình trạng tiền lời thì chủ DNTN bỏ túi, đến khi thua lỗ lập tức bỏ trốn. Còn phía công đoàn, nhất là cấp cơ sở chưa thực sự đại diện bảo vệ quyền lợi người lao động, mà chỉ chú trọng các hoạt động văn - thể - mỹ, khiến nhiều cuộc đình công của người lao động mang tính tự phát. Thành thử, nếu ông chủ DNTN là đoàn viên công đoàn, có khi là Chủ tịch Công đoàn nữa chỉ gây bất lợi cho người lao động mà thôi. Chuyện không kết nạp chủ DNTN vào công đoàn đúng là có lý chứ không còn vô lý nữa.
HUỲNH ĐẠT
