Có khá ít những cuốn sách viết về cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc 1979, chính vì thế Xác phàm của tác giả Nguyễn Đình Tú do NXB Trẻ vừa giới thiệu ra mắt được bạn đọc chú ý. Tuy nhiên, khác hẳn với các tác phẩm văn học khác viết về đề tài này, Xác phàm có cách tiếp cận vô cùng độc đáo về một giai đoạn lịch sử của dân tộc.
Đọc những trang đầu tiên của tác phẩm, bạn đọc sẽ phải sửng sốt, câu chuyện được mở đầu với một nhân vật trong hai nhân vật chính nằm trên bàn mổ của một bác sĩ tại Thái Lan để phẫu thuật chuyển giới. Thế nhưng, đây lại không phải là tác phẩm viết về vấn đề giới tính, quá trình chuyển giới thực chất chỉ là một ẩn dụ về sự giải thoát và thay đổi của một thể xác ẩn chứa những hồi ức của các linh hồn, mượn xác phàm của nhân vật để tái hiện một mảnh nhỏ của lịch sử.
Xác phàm không phải là một tác phẩm dễ đọc của Nguyễn Đình Tú, tác giả đã thể hiện song song cả hai tuyến truyện, những nhân vật, câu chuyện của thời nay và những nhân vật, câu chuyện của một thời chiến tranh. Tác phẩm không có ý định tái hiện toàn cảnh cuộc chiến năm đó, cũng không đi sâu vào phân tích hay xem xét những vấn đề của lịch sử, chính trị. Bối cảnh của Xác phàm diễn ra khá nhỏ hẹp, chỉ quanh quẩn ở vùng chiến trường, một mảnh ghép nhỏ bé trên toàn bộ tuyến phòng ngự bảo vệ Tổ quốc năm đó. Cả các nhân vật cũng không nhiều, những người lính từ TP, từ làng quê lên tiền tuyến, những người dân địa phương, dân quân… tất cả họ, người với tình yêu Tổ quốc, người chỉ đơn giản là bảo vệ gia đình, mảnh đất chôn nhau cắt rốn của mình đã chiến đấu và hy sinh. Thông qua những linh hồn trú ngụ trong xác phàm của nhân vật chính, tác giả tái hiện những trận đánh đẫm máu tại các địa danh như cửa khẩu Quốc Môn, pháo đài Cảnh Giác, Đồn Tả, Đồn Hữu và thị xã Vùng Biên… Đọc Xác phàm, người đọc phải chấp nhận buông thả tâm trí của mình, chấp nhận những điều tưởng chừng phi logic của yếu tố huyền ảo để thấy được đằng sau đó là những điều hiển nhiên của lòng yêu nước, của những con người bình dị đã trở thành những anh hùng của Tổ quốc.
Nhà văn Nguyễn Đình Tú hiện là Phó TBT Tạp chí Văn nghệ quân đội. Trong Xác phàm, tác phẩm mới nhất của anh đã cho thấy một sự thay đổi lớn trong sáng tác khi vẫn giữ được chất lính quen thuộc, những miêu tả chiến tranh đầy sống động, chân thực nhưng lại thêm không ít sự chiêm nghiệm, những ẩn dụ, các cách thể hiện tinh tế và mới lạ. Xác phàm vì thế có thể coi là một sự thử nghiệm mới của Nguyễn Đình Tú thông qua một đề tài quen thuộc: chiến tranh bảo vệ Tổ quốc.
XUÂN THÂN
