Tại buổi họp báo ngày 7-3, ông Phạm Văn Bảy, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), cho biết đến hết tháng 2-2012, các doanh nghiệp (DN) đã xuất khẩu (XK) 627.182 tấn gạo các loại, trị giá FOB 318,9 triệu USD, so cùng kỳ năm 2011 giảm 42,8% về lượng và 41,7% về giá. Dự kiến quý 1-2012, Việt Nam XK 1 - 1,1 triệu tấn gạo, giảm mạnh so với 1,8 triệu tấn cùng kỳ năm trước. Sự sụt giảm này do tác động chung của toàn thị trường. Cùng thời gian này, XK gạo của Thái Lan giảm 53%, Mỹ giảm 30%...
Thu hoạch lúa ở đồng bằng sông Cửu Long. Ảnh: T.L.
Đa dạng thị trường
Trong bối cảnh gạo Việt Nam (VN) XK đang bị cạnh tranh gay gắt bởi gạo Ấn Độ, Pakistan, Myanmar và các nước nhập khẩu là khách hàng quen thuộc của VN đang đa dạng việc mua gạo từ nhiều nước nên các DN VN phải có chiến lược phù hợp để thích ứng, không bị động. Mặt hàng gạo thơm của VN đã lấn sân ngày càng nhiều vào thị trường Hồng Công vốn là thị trường truyền thống của Thái Lan.
Với việc chuẩn bị ra mắt Trung tâm Xúc tiến xuất khẩu gạo cao cấp VN trực thuộc VFA gồm những DN VN và Trung Quốc là bước đi đầu tiên trong việc xâm nhập sâu hơn vào thị trường rộng lớn Trung Quốc, bao gồm cả Hồng Công. Nếu như cả năm 2011, DN VN chỉ ký hợp đồng XK (chính ngạch) sang Trung Quốc 258.000 tấn gạo cao cấp thì 2 tháng đầu năm 2012 con số này đã là 200.000 tấn. Đó là chưa tính lượng gạo xuất đường tiểu ngạch từ đầu năm đến nay ước tính khoảng 300.000 tấn (loại trung bình).
Tuần qua, đoàn DN Hồng Công đã có chuyến thăm và khảo sát vùng sản xuất lúa gạo VN. Trung tâm xúc tiến này có nhiệm vụ thâm nhập sâu hơn, rộng hơn vào Trung Quốc vốn là thị trường rộng lớn, gần với VN, có nhiều thuận tiện cho việc vận chuyển nên tính cạnh tranh về giá của gạo VN khá cao. Đây cũng là thị trường có thể làm biến chuyển tình hình XK gạo nhanh chóng khi có nhu cầu. Sắp tới, VFA sẽ cử đoàn tham gia hội chợ gạo quốc tế tại Quảng Châu. VFA cũng sẽ cử đoàn tham gia hội chợ gạo quốc tế tại Mỹ và Dubai (Các tiểu vương quốc Ảrập) để tìm hiểu nhiều hơn thị trường gạo các nước thông qua các hợp đồng thương mại.
Trong khi đó, các thị trường tập trung như Indonesia, Malaysia… sẽ được DN VN tiếp cận để có được giá và khối lượng tốt. Hiện VN đang đàm phán để ký thêm với Malaysia. Với thị trường Indonesia, dự báo sẽ nhập khẩu sớm từ tháng 7. Còn Philippines sẽ là thị trường mà gạo Việt Nam có nhiều thế mạnh nhất nhờ gần, giá tốt hơn so với gạo Thái Lan. Hơn nữa, người tiêu dùng Philippines đã quen ăn gạo VN và DN VN tạo được uy tín về việc giao hàng. Dự kiến sắp tới Philippines sẽ tổ chức đấu thầu mua 500.000 tấn gạo, sau đó sẽ mua thêm một lượng không nhỏ.
Quyết liệt xử lý những DN vi phạm
Thị trường gạo thơm và gạo cao cấp đang khá tốt, đa phần lượng gạo XK thời gian qua đều là cấp trung bình trở lên (khoảng 70%) nhưng diện tích lúa đông xuân 2011 - 2012 ở ĐBSCL có hơn 50% là lúa cấp thấp, chủ yếu là giống IR5040. Trong khi vụ này rất thích hợp để trồng lúa cao cấp, kế đến là vụ thu đông, riêng vụ hè thu tới lại không thể trồng lúa cao cấp do thời tiết bất lợi. Sự trái khoáy này góp phần đẩy việc XK gạo vào thế khó, gạo cao cấp VN có ưu thế so với gạo cùng loại của Thái Lan nhưng lại không có nhiều để XK, trong khi đó gạo cấp thấp của VN lại dư thừa do không thể cạnh tranh lại với gạo Ấn Độ và Pakistan.
Theo VFA, Nghị định 109 về điều kiện kinh doanh XK gạo nêu rõ, những trường hợp vi phạm (bán dưới giá sàn, bán vào thị trường gạo tập trung) của DN sẽ bị xử lý thích đáng nếu cố tình vi phạm. Ông Phạm Văn Bảy cho biết, nếu cố tình vi phạm, DN sẽ bị rút giấy phép kinh doanh XK gạo 3 - 6 tháng, thậm chí kéo dài hơn tùy theo trường hợp cụ thể. Trong bối cảnh khó khăn hiện nay, đòi hỏi các DN phải đoàn kết lại, nếu giảm giá bán sẽ ảnh hưởng đến lợi ích toàn ngành. Bởi hiện nay giá gạo cao cấp VN đã bằng, thậm chí thấp hơn gạo cùng cấp của Ấn Độ. Nếu nóng vội nhà nhập khẩu nước ngoài sẽ được dịp tiếp tục ép giá. Điều này sẽ ảnh hưởng đến việc mua tạm trữ 1 triệu tấn gạo (gần 2 triệu tấn lúa) dự kiến diễn ra từ 15-3 đến cuối tháng 4. Đợt mua tạm trữ này có khoảng 80 - 90 DN tham gia. DN chỉ được mua và tạm trữ ngay tại kho của DN và sẽ có đoàn kiểm tra giữa các bộ ngành địa phương tham gia. VFA nhận định, việc XK gạo sẽ dễ thở hơn từ quý 3 trở đi, khi nhu cầu các nước tăng trở lại, nhất là châu Phi.
CÔNG PHIÊN
