Ngon miệng là khoái cảm, thèm muốn ăn uống. Ăn mất ngon xảy ra khi không còn thèm muốn này, mặc dù cơ thể vẫn có nhu cầu về năng lượng. Ăn mất ngon, dù do nguyên nhân nào, là một biến cố quan trọng đối với mọi người, đặc biệt là người cao niên và trẻ đang tăng trưởng. Ăn mất ngon không phải là một bệnh mà là dấu hiệu, triệu chứng của một bệnh nào đó.
Vì sao ăn mất ngon?
Đi bộ nhiều giúp ăn ngon miệng. Ảnh: ĐỨC TRÍ
Khi ăn không ngon thì sự tiêu thụ thực phẩm giảm, năng lượng cho mọi sinh hoạt của cơ thể cũng giảm đi khó có thể cung cấp để tu bổ tế bào hư hao, tạo ra tế bào mới.
Không có đủ chất dinh dưỡng sẽ dẫn tới giảm cân, cơ thể mệt mỏi, bắp thịt teo, giảm khả năng miễn dịch, kém sức chịu đựng. Tử vong có thể xảy ra nếu mỗi năm liên tục sụt đi 10% sức nặng cơ thể.
Cũng cần phân biệt sự ăn mất ngon với bệnh anorexia nervosa. Đây là một rối loạn ăn uống có tính cách tâm lý của người từ chối dinh dưỡng đầy đủ dù họ đói và mất cân trầm trọng. Lúc nào họ cũng coi mình như quá mập, tự làm ói mửa để trục xuất thực phẩm ra khỏi bao tử. Bệnh thường thấy ở tuổi thanh thiếu niên, đặc biệt là nữ giới.
Có rất nhiều nguyên nhân gây nên chứng ăn mất ngon: Thứ nhất có thể ăn mất ngon là do bệnh tật:
-Trong bệnh tim-phổi, người bệnh mệt mỏi không muốn ăn, lại còn bị sụt cân vì các chức năng tuần hoàn, hô hấp cần nhiều năng lượng hơn để làm việc. Ngoài ra, các thuốc trị bệnh tim phổi như steroid, theophyllin làm tăng hơi trong bao tử, bệnh nhân cảm thấy no bụng, không muốn ăn.
- Bệnh ung thư đặc biệt là ung thư phổi và bao tử.
- Nhiễm trùng như trong trường hợp bệnh lao, bệnh AIDS.
- Bệnh nội tiết như tuyến giáp trạng ác tính, bệnh tiểu đường.
- Trầm cảm, buồn phiền vì sống cô lập hay mất bạn đồng hành.
- Rối loạn vị giác và khứu giác khiến cho không biết được hương vị thực phẩm và không ăn
- Nghiện rượu. Rượu gây hư hao các chức năng và cấu trúc của gan, ảnh hưởng tới sự tiêu hóa, hấp thụ và tồn trữ thực phẩm, sinh tố và kim loại cần thiết.
- Ăn mất ngon còn do tác dụng phụ của dược phẩm như: Thuốc amphetamine làm giảm sự ăn, cho nên nhiều người mập phì muốn giảm cân đã dùng; Lạm dụng các loại thuốc kích thích thần kinh (thuốc lắc ectasy); Thuốc trụ sinh gây tiêu chảy và làm thay đổi mùi vị thực phẩm; thuốc trị ung thư gây ăn mất ngon đồng thời cũng đưa tới táo bón, ói mửa, tiêu chảy; Các thuốc trị bệnh tim, thuốc an thần, thuốc ngủ giảm khoái cảm ăn uống; Vài loại thuốc gây khô miệng (cogentin, artane), khiến cho sự nhai nuốt thức ăn khó khăn; Thuốc chống đau nhức, thuốc trị cảm, chống nghẹt mũi.
Không thể coi thường
Vì mất ăn ngon chỉ là dấu hiệu của một bệnh nào đó trong cơ thể, cho nên cần đi bác sĩ để tìm ra nguyên nhân rồi điều trị nguyên nhân đó. Đặc biệt, với trẻ em chứng biếng ăn sẽ khiến trẻ khó có thể phát triển như mong đợi. Hơn nữa, biếng ăn ở trẻ cũng có thể là dấu hiệu của một số bệnh như nhiễm độc, nóng sốt, tiêu chảy, hô hấp, sán lãi. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ khi thấy bé có triệu chứng biếng ăn kéo dài.
Ngoài việc tìm đến bác sĩ, dùng thuốc điều trị chứng ăn mất ngon, bệnh nhân còn nên tạo ra những điều kiện hay tránh đi một số trường hợp để tìm lại cảm giác ăn ngon hơn. Dưới đây là một số điểm cần lưu ý:
-Ăn chung với bạn bè hợp tính sẽ vui hơn và ăn được nhiều hơn.
-Ăn làm nhiều bữa nhỏ mỗi hai giờ trong ngày thay vì hai hoặc ba bữa ăn chính.
-Khi ăn, nên chậm rãi nhai để thưởng thức hương vị món ăn và tạo ra sự muốn ăn món đó trong tương lai.
-Tránh uống nhiều nước hoặc uống thuốc trước bữa ăn để tránh no bụng.
- Kiêng món ăn có thể làm no hơi như nước có gas, cà phê, rau cải bắp, broccoli.
- Để có đủ năng lượng và chất đạm, uống hai ly sữa ít chất béo hoặc sữa đậu nành mỗi ngày.
- Tránh tiêu thụ quá nhiều rượu và thuốc lá là những chất kích thích niêm mạc dạ dày, ruột khiến cho ăn không thấy ngon. Nhiều người dùng một chút rượu gọi là “khai vị” để giúp ăn ngon, nhưng nên uống trước bữa ăn khoảng nửa giờ.
- Uống nước đầy đủ để miệng khỏi khô, khó nhai nuốt thực phẩm.
- Đi bộ hoặc tập luyện nhẹ giúp ăn ngon hơn đồng thời cũng giúp cơ thể tiêu thụ chất dinh dưỡng. Tránh các tập luyện quá sức của mình.
- Giữ gìn vệ sinh răng miệng, điều chỉnh răng giả, khám bác sĩ nha khoa theo định kỳ.
- Giảm thiểu nguyên nhân tinh thần như căng thẳng bằng tâm lý trị liệu, áp dụng phương pháp thư giãn cơ thể, thiền định, tập trung hít thở để giảm bồn chồn, lo âu, nhờ đó có thể cải thiện sự ăn uống.
Bác sĩ Nguyễn Ý Đức
