Cổng thành cửa Bắc.
Với chiều cao xấp xỉ gần 9m, với vòm cửa cuốn có rèm đá trang trí tinh xảo, cổng thành cửa Bắc không thật cao nhưng rất bề thế.
Đứng trên cổng thành, dưới hai tầng ngói cong tám mái theo kiểu đình chùa, người ta dễ nhận thấy toàn bộ tháp chuông của nhà thờ cửa Bắc mà nếu đứng vị trí khác sẽ khó thấy hết vẻ đẹp riêng biệt của nó.
Điều thứ hai nữa, trên vị trí ấy có thể nhìn thấy những tàn cây tròn vo, nhấp nhô như cả một đàn voi chiến đang tràn đi bốn phương tám hướng.
Và nếu lắng tai, thật thành tâm, có thể nghe thấy, dù là thoang thoảng thôi, những âm thanh rì rầm, không biết của mây, của cây hay của những trận chiến thủa xưa vọng lại.
Tại đây đã xảy ra ít nhất là hai trận đánh lớn, có thể nói là long trời lở đất, cống hiến cho lịch sử giữ nước của dân tộc hai tên tuổi bất tử: Tổng đốc Nguyễn Tri Phương và Tổng đốc Hoàng Diệu. Ngày 20 tháng 11 năm 1873, Pháp đánh thành lần thứ nhất. Tổng đốc Nguyễn Tri Phương đã thân hành lên mặt thành phía Tây để giao chiến với quân giặc, ông bị thương nặng và bị bắt.
Rồi lần thứ hai, ngày 25-4-1882, cuộc chiến trên mặt thành xem ra còn căng thẳng hơn, dữ dội hơn giữa đội quân của thiếu tá Henri Rivière với quân của Tổng đốc Hoàng Diệu. Những dãy nhà tranh của phố Hàng Bún và Hàng Than bốc cháy dữ dội, lửa khói ngút trời và lửa khói ấy còn day dứt phản quang lại trên những ráng chiều của Hà thành.
Người ta bảo mặt trận bị vỡ đầu tiên là ở chính hướng cửa Bắc này. Thời gian qua đi, mặc dù vẫn còn mang trên mình hai dấu đạn đại bác khoét sâu như hai vết tử thương mà cửa Bắc vẫn uy nghiêm, sừng sững.
PHƯƠNG TÂN
