Công ty cổ phần Sách Alpha (Alpha Books) và Nhà Xuất bản Thế giới vừa tái bản hai cuốn sách: Sụp đổ; Súng, vi trùng và thép; đồng thời ra mắt một cuốn sách mới của Jared Diamond: Thế giới cho đến ngày hôm qua.
Với Thế giới cho đến ngày hôm qua, bằng cách nghiên cứu và chỉ ra những đặc điểm đặc hữu của một số xã hội truyền thống tại New Guinea (hòn đảo lớn thứ hai thế giới sau Greenland) và các đảo Thái Bình Dương lân cận, Jared Diamond cho rằng, các nhà khoa học xã hội có thể rút ra những kết luận mang lợi ích học thuật từ các nghiên cứu về xã hội truyền thống, đồng thời mỗi độc giả có thể học hỏi được nhiều điều mang lại lợi ích thực tế.
Các xã hội truyền thống nói chung là hình ảnh của hàng ngàn thử nghiệm tự nhiên về cách thức tạo dựng xã hội loài người. Chúng tạo ra hàng ngàn giải pháp cho các vấn đề của con người và hoàn toàn khác biệt với những giải pháp được lựa chọn bởi các xã hội hiện đại. Một số giải pháp - ví dụ, một số cách nuôi con, đối xử với người già, duy trì sức khỏe, nói chuyện, sử dụng thời gian nhàn rỗi - có thể khiến độc giả ngạc nhiên vì những giải pháp đó quá tốt so với hiện thực.
Với tác phẩm Sụp đổ, Jared Diamond đã hoàn thành kiệt tác mang tính cách mạng trong nghiên cứu về lịch sử nhân loại: Sụp đổ - Các xã hội thất bại hay thành công như thế nào. Người đọc sẽ đi từ văn minh Maya, đến với sự bùng nổ và suy tàn của người Viking, xem xét sự hưng thịnh và kết cục bi thảm của người Norse ở Greenland. Nhân loại sẽ cần ghi nhớ những điều được Diamond tổng kết: “Chúng ta đang tiến rất nhanh trên con đường không bền vững… nên bằng cách này hay cách khác, các vấn đề môi trường của thế giới sẽ được thế hệ trẻ hiện nay giải quyết. Vấn đề ở đây là liệu chúng có được giải quyết bằng những cách thích hợp do chính chúng ta chọn lựa hay không, hay bằng những cách tiêu cực mà chúng ta không muốn chọn lựa như: chiến tranh, nạn diệt chủng, dịch bệnh và các xã hội sụp đổ. Sự suy thoái môi trường và áp lực dân số sẽ kéo theo đói nghèo và bất ổn chính trị”.
Súng, vi trùng và thép là nỗ lực của Jared Diamond để giải thích vì sao các nền văn minh Á - Âu (bao gồm cả Bắc Phi) lại tồn tại được cũng như đã chinh phục các nền văn minh khác; cùng lúc ông bác bỏ những lý thuyết về sự thống trị của các nền văn minh Á - Âu dựa trên trí tuệ, đạo đức hay ưu thế di truyền. Ông viết: “Người ta nhầm tưởng rằng địa lý có nghĩa là quyết định luận về môi trường, và rằng các nước nghèo bị nguyền rủa phải nghèo đói, rằng họ nên im lặng… và chịu chết. Nhưng không, tri thức là sức mạnh. Nếu họ biết vì sao họ nghèo đói, họ có thể dùng tri thức đó để trở nên thịnh vượng”.
Đánh giá về cuốn sách, Colin Renfrew, giáo sư khảo cổ học nối tiếng người Anh, nhận xét: “Diamond đã viết nên một tác phẩm với tầm tri thức đặc biệt xuất sắc. Đây là một trong những công trình quan trọng nhất và đáng đọc nhất về loài người”.
THANH LÂM
