Cho đến nay, vở chèo Mệnh lệnh thần kỳ (biên kịch: Trần Đình Ngôn, đạo diễn: NSND Bùi Đắc Sừ) vẫn là vở diễn đầu tiên và duy nhất xây dựng hình tượng Đại tướng Võ Nguyên Giáp trên sân khấu chèo - món quà của các nghệ sĩ Nhà hát chèo Việt Nam mừng thọ Đại tướng 100 tuổi. Với vở diễn này, hình ảnh một vị tướng trận oai hùng đã bước lên sàn diễn, với đầy đủ phẩm chất, tài năng của một vị chỉ huy “văn võ song toàn”, nhưng vẫn đậm chất thơ. Dành trọn tình yêu, lòng ngưỡng mộ cho Đại tướng Võ Nguyên Giáp, NSND Bùi Đắc Sừ đã cùng chia sẻ về những ngày tháng ròng rã tập luyện và đi thực tế trên Điện Biên để làm nên vở chèo lịch sử này.
Hình tượng Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong vở chèo Mệnh lệnh thần kỳ.
- Phóng viên: Lần đầu tiên đưa hình ảnh của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, lên sân khấu truyền thống, dường như đó thực sự là một thử thách đối với đạo diễn?
>> NSND, đạo diễn BÙI ĐẮC SỪ: Sau thành công vở Vần thơ thép và những kinh nghiệm xây dựng hình tượng Bác trên sàn diễn chèo, tôi đã nghĩ và làm ngay nhân vật sau đó là Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Tuy nhiên khi dựng vở chèo về Đại tướng, chúng tôi đã gặp một vài khó khăn ban đầu. Với vở chèo về Bác Hồ thì dễ, bởi Bác Hồ là người sáng tác rất nhiều thơ, văn. Còn Đại tướng Võ Nguyên Giáp là tướng nhà binh, mặc dù là người yêu văn chương nhưng ông lại không làm thơ, hay viết văn, nên khi dựng hình tượng về Đại tướng là vô cùng khó. Tôi cùng TS Trần Đình Ngôn phải suy nghĩ rất nhiều để làm sao có thể khiến Đại tướng có thể hát chèo. Đại tướng hát sao cho nhuần nhuyễn, ngọt ngào và ngâm nga cho phù hợp với hoàn cảnh. Tôi và TS Trần Đình Ngôn đã quyết định chọn bối cảnh khi Đại tướng chỉ huy trận đánh Điện Biên Phủ và có cảnh chia tay người vợ của mình là bà Bích Hà, để vở chèo về một vị tướng có sự mềm mại, trữ tình. Và cảnh đó chúng tôi đã tạo bằng hình ảnh dàn hoa ban rất đẹp và lãng mạn.
- Việc tìm một người vừa có khả năng hát tốt lại có ngoại hình và phong thái của Đại tướng đã gây khó cho đạo diễn như thế nào?
Chọn diễn viên đóng vai Đại tướng là việc rất cầu kỳ. Đầu tiên chúng tôi chọn 4 người, sau đó lại chọn tiếp người nào có hình dáng giống Đại tướng nhất, và có lối diễn tốt nhất thì chúng tôi chọn. Nhưng khó khăn chưa dừng ở việc tìm được người thể hiện vị tướng hát chèo, tôi cùng ê kíp lại tiếp tục nghiên cứu về Đại tướng từ hình dáng bên ngoài đến phong thái đi lại, những cử chỉ giơ một ngón, 2 ngón ra làm sao, phải tìm những cử động cho đúng với phong thái của Đại tướng… Rất nhiều vấn đề khi chúng tôi xây dựng vở chèo này, những khó khăn không thể nói hết trong suốt 3 tháng ròng chúng tôi cùng nhau luyện tập. Tuy nhiên sau những ngày tháng miệt mài tập luyện đó, vở diễn đã nhận được rất nhiều lời khen, những tràng pháo tay của khán giả, đặc biệt là con trai của Đại tướng là anh Võ Điện Biên đến xem đã nói lời cám ơn và khen ngợi vở diễn. Bởi lúc đó Đại tướng không thể đến xem được vì sức khỏe. Vở chèo Mệnh lệnh thần kỳ đã thuyết phục được người xem, khi đưa đến một cái nhìn gần gũi, như một sự “giải mật” về một sự kiện lịch sử ở một nhân vật lịch sử. Đại tướng đã hiện ra trên sân khấu, một cách bình dị, tự nhiên và đi vào lòng người, không phải bằng những chiến công lớn, mà bằng sự nhân văn cao cả!
- Vở chèo đặc biệt ấy đã công diễn được 4 năm, song dường như đạo diễn vẫn còn chờ đợi hơn thế ở một vở diễn về Đại tướng Võ Nguyên Giáp?
Đúng vậy, tôi vẫn cảm thấy hơi tiếc vì diễn viên chính đóng vai Đại tướng lúc đó vẫn chưa đủ tầm để thể hiện hết được tâm lý của Đại tướng. Tôi đã ấp ủ dự định làm 3 tác phẩm về Đại tướng. Mỗi kịch bản thể hiện hình ảnh của ông ở mỗi giai đoạn có thể nói là những dấu mốc lớn trong cuộc đời của ông. Bên cạnh đó, Đại tướng là người chơi đàn dương cầm giỏi - đây là chi tiết mà tôi rất tâm đắc. Ông không chỉ là một vị Đại tướng với những chiến công lừng lẫy, một thiên tài lỗi lạc chỉ huy quân sự, mà trong thời bình ông lại là một con người giản dị, nhún nhường và đầy chất thơ. Tiếc thay tôi đã chưa kịp làm tiếp những vở diễn về ông.
- Cảm ơn đạo diễn!
MAI AN (thực hiện)
