Theo Sở Giao thông Vận tải TPHCM, trên địa bàn TP có khoảng 116 con đường bị lấn chiếm vỉa hè hoặc cả vỉa hè lẫn lòng đường. Đây là con số đáng suy ngẫm bởi diện tích đường hiện có của TPHCM mới đáp ứng được khoảng 5% nhu cầu đi lại của người dân.

Bày bán hàng hóa lấn chiếm lòng lề đường Bùi Hữu Nghĩa, quận Bình Thạnh. Ảnh: KIM NGÂN

Rất nhiều đường thành... chợ

Đến khu vực chợ Nguyễn Đình Chiểu (quận Phú Nhuận) vào các buổi sáng, người dân sẽ rất khó nhận biết đâu là chợ và đâu là đường. Khó nhận biết bởi trong chợ vắng, nhiều sạp đóng cửa nghỉ, không khí buôn bán không tấp nập như con đường nhỏ cạnh đó. Trái lại, đường thì không có xe đi mà chỉ có các sạp hàng.

Báo SGGP đã có lần làm một phóng sự ảnh nêu rõ sự tương phản bất hợp lý này song mọi thứ không có gì chuyển biến. Chợ vẫn vắng mà đường thì nhộn nhịp cảnh người mua, người bán. Điều đáng nói, khu vực này là một trong những điểm nóng về giao thông ở TPHCM. Trong năm 2011, nơi đây đã có tên trong bảng “phong thần” của TP về những khu vực có các vụ kẹt xe trên 30 phút.

Đường Bùi Hữu Nghĩa nằm bên hông chợ Bà Chiểu (quận Bình Thạnh). Có không khí buôn bán thường xuyên… vui vẻ hơn nhiều so với trong chợ Bà Chiểu. Đường Nguyễn Hữu Cầu nằm sát bên hông chợ Tân Định cũng tương tự. Các xe buôn bán trái cây tràn ra đường. Nhiều sạp bán thịt heo, gà làm sẵn tranh thủ lúc không có lực lượng trật tự cũng đẩy ra chào mời người mua.

Hai bên vỉa hè đường Nguyễn Kiệm, đoạn đi qua quận Gò Vấp từ lâu cũng đã biến thành trung tâm mua bán đồ điện máy cũ. Từ chiếc quạt gãy cánh cho tới chiếc điện thoại di động mới có, cũ có và cả những chai nước hoa tên tuổi dùng dở dang. Nhiều lần, quận Gò Vấp đã ra quân giải tán “trung tâm” mua bán này nhưng vẫn như đá ném xuống ao bèo. Bèo tản ra khi bị ném đá và tụ lại ngay khi mặt nước yên bình trở lại.

Cầu Kiệu nối liền quận 3 và quận Phú Nhuận, cầu Chợ Cầu quận 12 cùng khá nhiều cây cầu khác của TPHCM cũng đang bị tận dụng để bán hàng. Cứ chiều đến, một nhóm người không rõ ở đâu lại khuân hàng bao giỏ sách, giày dép lên bày hàng ở hành lang cầu Kiệu. Tất cả những món hàng này bao giờ cũng được để gọn trên một tấm nylon để khi lực lượng trật tự đến thì người bán có thể nhanh tay túm gọn 4 góc, gom hàng chạy trốn.

Không quá khó để lập lại trật tự

Một trong những băn khoăn rất lớn của lãnh đạo TPHCM là còn có một bộ phận không nhỏ người dân phải sống “nhờ” vào những gánh hàng rong trên vỉa hè. Nếu dọn sạch vỉa hè, cuộc sống của những người này sẽ ra sao? Đây là sự trăn trở hết sức nhân bản và hoàn toàn hợp lý. Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia về quản lý đô thị, trước mắt vẫn có cách giải quyết vấn nạn lấn chiếm lòng lề đường để kinh doanh một cách hợp tình, hợp lý.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hòa, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM, giải pháp trước hết là ở những vỉa hè đủ rộng nên sắp đặt gọn một khu vực cho người dân buôn bán. Cách làm tương tự đã được các sở, ngành chức năng xem xét khi dành một phần vỉa hè cho việc giữ xe. Tại sao không thể mở rộng cho cả những đối tượng kinh doanh khác? Tất nhiên, với một yêu cầu hoạt động kinh doanh phải gọn gàng, sạch sẽ, đảm bảo vệ sinh môi trường. Trong nhiều trường hợp, nếu sắp đặt khéo, các quán ăn, quán nước trên vỉa hè còn là điểm dừng chân lý thú cho du khách và người dân TP. Nhiều nước trên thế giới đã tổ chức rất tốt việc này và biến nó thành nét độc đáo của địa phương. 

Ở những khu vực đã có chợ như nêu ở trên, chính quyền địa phương cần cương quyết đưa các hộ kinh doanh lấn chiếm lòng lề đường vào hoạt động trong chợ. Đi kèm với động thái này, việc cần làm là xem xét lại mức giá cho thuê sạp. Mức phí này phải vừa sức chi trả của các tiểu thương. Xung quanh chợ nên tổ chức những điểm giữ xe thuận tiện để người mua có thể gửi xe khi vào chợ. 

Vấn đề hiện nay ở nhiều tuyến đường của TPHCM chính là sự lộn xộn. Xe để ngang, để ngửa. Các hàng quán thi nhau lấn đường. Nếu được sắp xếp gọn gàng thì dẫu trước mắt có phải dành một phần diện tích vỉa hè cho người dân kinh doanh buôn bán, đường phố vẫn có thể thông thoáng hơn. Việc này rõ ràng không quá khó và hoàn toàn nằm trong tầm tay của các địa phương.

NGUYỄN KHOA