Những mô hình hay
Những ngày cuối tháng 8, các thành viên Hợp tác xã (HTX) Kỳ Như (xã Thạnh Hòa, TP Cần Thơ) tất bật chế biến cá thát lát để xuất khẩu. Chị Nguyễn Kim Thùy (người đã thành lập HTX Kỳ Như) cho biết, HTX ra đời từ những năm 2000 với mong muốn xây dựng chuỗi giá trị từ con cá thát lát, tạo việc làm cho xã viên và người dân địa phương. Bước ngoặt lớn của HTX kể từ khi mạnh dạn làm cá thát lát rút xương, đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng trong và ngoài nước. Từ năm 2023, lô hàng đầu tiên gồm 20 tấn cá thát lát rút xương và chả cá thát lát của HTX Kỳ Như được xuất khẩu sang Mỹ thành công, mở đường cho loài thủy đặc sản nước ngọt “bơi ra biển lớn” - thị trường quốc tế.
Tại xã An Thới Đông (TPHCM), từ nhiều năm nay, bà con chuyển sang nuôi cá dứa trong ao tôm có sẵn đã đem lại thành công ngoài mong đợi. Điển hình như hộ ông Trần Hoài Sơn, từ 4.000m2 thí điểm nuôi ban đầu đã tăng lên hơn 1,5ha, cho thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi vụ... Hộ ông Văn Hữu Lạc cũng chuyển sang nuôi cá dứa, với hơn 10ha mặt nước.
Ông Lạc thông tin: “Khoảng chục năm trước chỉ có vài hộ nuôi cá dứa nhưng nay trong xã nuôi nhiều lắm. Nhiều hộ bỏ nuôi tôm chuyển sang nuôi cá dứa. Nhờ đó, đời sống người dân ngày một nâng cao, nhiều người xây nhà lầu, mua xe hơi cũng từ nuôi cá dứa”. Thông tin từ Sở NN-MT TPHCM, cá dứa là đặc sản nổi tiếng nhất ở các xã An Thới Đông, Cần Giờ, Bình Khánh. Mỗi năm, các hộ nuôi trồng thủy sản tại những xã này cung cấp ra thị trường khoảng 300 tấn cá dứa. Hai loại cá dứa phổ biến là cá tươi và khô dứa. Không chỉ phục vụ nhu cầu trong nước, cá dứa Cần Giờ mỗi năm xuất khẩu hàng chục tấn đi các nước châu Âu.
Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, ngoài mặt hàng cá đầy triển vọng, trong 7 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu tôm cả nước đạt 2,5 tỷ USD, tăng 23,2% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, nhóm tôm hùm tăng trưởng rất mạnh so với cùng kỳ năm ngoái với các thị trường xuất khẩu chính là Trung Quốc, UAE, Mỹ...
Bà Tô Thị Tường Lan, Phó Tổng Thư ký VASEP, chia sẻ, trong 7 tháng đầu năm nay, xuất khẩu thủy sản đạt 6,22 tỷ USD, tăng 17,2% so với cùng kỳ năm 2024. Quãng thời gian còn lại của năm, nhìn chung cơ hội vẫn tiếp tục rộng mở, đó là sự hồi phục mạnh mẽ của thị trường Trung Quốc, ASEAN và Nhật Bản, cùng với tín hiệu gỡ bỏ rào cản kỹ thuật từ EU, mở ra dư địa tăng trưởng cho các dòng sản phẩm thủy hải sản chế biến sâu.
Tiếp tục khai phá thị trường mới
Bên cạnh thuận lợi thì xuất khẩu thủy sản vẫn có thách thức. Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ NN-MT) nhận định, trong thời gian tới, thuế, rào cản thương mại tiếp tục tác động đến sản xuất thủy sản làm giá thành sản xuất cao, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh. Biến đổi khí hậu, thời tiết diễn biến bất thường, với khả năng xuất hiện nhiều cơn bão có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động nuôi trồng, khai thác thủy sản. Ủy ban châu Âu (EC) vẫn giữ cảnh báo “thẻ vàng” với thủy hải sản, các quốc gia nhập khẩu ngày càng siết chặt tiêu chuẩn về nguồn gốc và tính hợp pháp của sản phẩm... là những thách thức đe dọa khả năng tiếp cận, duy trì và mở rộng thị trường xuất khẩu thủy sản của Việt Nam. Trong khi đó, các quốc gia nhập khẩu ngày càng siết chặt tiêu chuẩn về nguồn gốc và tính hợp pháp.
Ông Ngô Hồng Phong, Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ NN-MT) cho rằng, để đạt mục tiêu xuất khẩu thủy sản trong năm nay, bên cạnh tuân thủ các quy định quốc tế thì phải đẩy mạnh khai thác thị trường mới, tận dụng thế mạnh của Việt Nam. Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường sẽ phối hợp Cục Thủy sản và Kiểm ngư thúc đẩy mở lại thị trường Trung Quốc cho tôm hùm bông, nếu thành công sẽ mang lại kết quả khả quan. Đồng thời, mới đây Brazil đã sửa quy định hóa lý đối với cá tra và chính thức mở cửa cho cá rô phi, mở ra cơ hội mới để tăng xuất khẩu các mặt hàng này vào thị trường Brazil. Đây là những thị trường cực lớn, sẽ mang lại sự kỳ vọng rất khả quan cho ngành thủy sản.
Đề cập về hướng đi trong những tháng còn lại của năm 2025, Thứ trưởng Bộ NN-MT Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, thời gian tới, ngành thủy sản sẽ tập trung tạo đột phá về khoa học công nghệ theo tinh thần Nghị quyết số 57. Đối với ngành thủy sản, giải bài toán con giống là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả sản xuất. Đặc biệt, lĩnh vực nuôi biển cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, kêu gọi các tập đoàn, doanh nghiệp lớn tham gia đầu tư. Liên quan đến vấn đề IUU (khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định), bộ sẽ đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát tại các địa phương nhằm kiên quyết thực hiện các giải pháp cần thiết, hướng tới mục tiêu sớm gỡ bỏ cảnh báo “thẻ vàng”.
