Trong không khí rộn ràng chuẩn bị bước sang năm mới, ba nghệ sĩ gạo cội của làng quan họ Bắc Ninh là Lệ Ngải, Minh Phức, Tự Lẫm và nghệ sĩ Đình Vũ đã ra mắt đĩa CD quan họ cổ La rằng.
Hai liền chị Minh Phức và Lệ Ngải (thứ tư và năm từ phải sang) trong một buổi tập hát.
Vợ chồng nghệ sĩ Vũ Tự Lẫm - Minh Phức và nghệ sĩ Lệ Ngải là những thành viên thế hệ đầu, có nhiều công lao gây dựng Đoàn dân ca quan họ Bắc Ninh, được thành lập năm 1969 - tiền thân của Nhà hát dân ca quan họ Bắc Ninh ngày nay. Các nghệ sĩ trưởng thành trong những gia đình có truyền thống nghệ thuật. Nghệ sĩ Tự Lẫm người làng văn hiến Trang Liệt thuộc thị xã Từ Sơn, Bắc Ninh. Đôi liền chị hát cặp với nhau có tiếng mấy chục năm qua - Minh Phức và Lệ Ngải là chị em trong họ ở làng Ngang Nội, làng quan họ gốc thuộc xã Hiên Vân, huyện Tiên Du, Bắc Ninh. Năm 1969 và những năm đầu thập kỷ 70, các nghệ sĩ đoàn quan họ xuống các làng quan họ gốc, “ba cùng” - cùng ăn, cùng ở, cùng làm - với gia đình các nghệ nhân quan họ kỳ cựu mà nay các nghệ nhân đó đều đã khuất núi. Thời kỳ này, việc học tập theo lối truyền khẩu với các nghệ nhân đã giúp các nghệ sĩ tiếp thu, lưu giữ được vốn liếng bài bản quan họ cổ phong phú của nhiều làng quan họ gốc, trong đó có những bài ca ít khi xuất hiện trong biểu diễn, sinh hoạt ca hát quan họ hiện nay.
Nhiều chục năm miệt mài sưu tầm và rèn luyện, kể cả sau khi nghỉ công tác ở đoàn trong những năm 90, dù đời sống trải qua nhiều khó khăn, thiệt thòi, ba nghệ sĩ Tự Lẫm, Minh Phức và Lệ Ngải vẫn kiên trì, lặng lẽ giữ gìn những vẻ đẹp văn hóa của quan họ cùng kỹ thuật thể hiện tinh tế. Hòa mình trong đời sống văn hóa, lễ hội để vừa mưu sinh, các nghệ sĩ vừa lấy không khí dân gian để nuôi giữ vẻ mộc mạc, thuần phác của những câu hát.
Từ lâu, các nghệ sĩ mơ ước có được một ấn phẩm quan họ cổ, kỷ niệm cuộc đời hoạt động nghệ thuật, cũng là để tự động viên mình trên hành trình tự thân bảo tồn vốn cổ. Ấn phẩm đặc biệt này có sự tham gia của Đình Vũ, một liền anh người làng quan họ gốc Đào Xá, xã Phong Khê (Bắc Ninh). Đình Vũ là học trò được ba nghệ sĩ kỳ vọng và truyền dạy nhiều năm nay, từng hát đôi giành giải nhất thi hát đối đáp quan họ đầu xuân 2010, được ghi nhận trong nhiều người hát quan họ về khả năng hát luồn khéo léo.
La rằng gồm 10 bài quan họ cổ, lần lượt xen kẽ, hai nghệ sĩ - liền chị Minh Phức, Lệ Ngải thể hiện 5 bài, hai nghệ sĩ - liền anh Vũ Tự Lẫm, Đình Vũ thể hiện 5 bài. Sản phẩm này là kết quả của sự nỗ lực rất lớn, khi ngoài học trò Đình Vũ thì ba người thầy đã ở tuổi có cháu bồng cháu bế, sức khỏe cũng không còn “hào phóng” như thời trai trẻ. Thành quả ban đầu này là cơ sở để các nghệ sĩ và những bạn bè thân thiết có thể tiếp tục dự định và chờ đợi những ấn phẩm hay dự án tiếp theo cho quan họ cổ. Vì đây mới chỉ là một phần nhỏ trong “kho báu” quan họ mà các nghệ sĩ đang giữ gìn bằng tất cả niềm say mê và những tháng năm thanh xuân của mình.
Đây không chỉ là món quà xuân ý nghĩa mà còn là cách mà các nghệ sĩ gạo cội bảo tồn, phát huy giá trị của quan họ cổ.
MAI AN
