Theo thống kê của Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam, trong khoảng 2 năm trở lại đây, trong các vụ tranh chấp thương mại, có đến gần 60% vụ việc xảy ra giữa các doanh nghiệp trong nước với các đối tác nước ngoài. Và doanh nghiệp Việt Nam (DNVN) thường thua thiệt trước các doanh nghiệp nước ngoài do thiếu kinh nghiệm thương trường. Khi bất đồng quan điểm trong kinh doanh và xảy ra tranh chấp, cách mà các DNVN thường làm là đưa vụ việc ra tòa án địa phương để giải quyết.
Tiến sĩ Micheal Moser, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài kinh tế quốc tế Hồng Công (HKIAC) gọi đó là “giải pháp tại chỗ” và ông cho rằng giải pháp này không phải là cách hiệu quả để lấy được công bằng trong các vụ tranh chấp thương mại. Vì nếu DNVN muốn được giải quyết tranh chấp thương mại tại nước mình để hưởng các “ưu thế sân nhà”, thì doanh nghiệp nước ngoài cũng vậy. Như vậy, các bên tranh chấp dù đã nhận được phán xét cuối cùng của tòa án cũng không thỏa mãn vì bên thua thua kiện sẽ cho rằng họ bị xử ép. Để đảm bảo khách quan cho các bên tranh chấp, theo tiến sĩ Moser, các DNVN nên tìm công bằng ở “người thứ ba”. Đó là các trọng tài kinh tế quốc tế tại một nước khác.
Vấn đề nằm ở chỗ các DNVN chưa có thói quen soạn thảo một hợp đồng làm ăn chặt chẽ với phía đối tác nước ngoài nên dễ bị lợi dụng, bắt chẹt trong các thương vụ. Ông Christoper Wing To, Tổng thư ký HKIAC khuyên các DNVN ngay khi soạn thảo hợp đồng nhớ ghi rõ điều khoản: Nếu xảy ra tranh chấp, khi hai bên không thương lượng được thì tranh chấp sẽ được giải quyết theo quy tắc tố tụng của Trung tâm trọng tài kinh tế quốc tế. Như vậy sẽ đảm bảo cho các vụ tranh chấp mau chóng được giải quyết. Các trọng tài kinh tế tại một nước thứ ba luôn khách quan vì họ không bị phụ thuộc vào ý chí của các bên tranh chấp như các tòa án địa phương. Luật được áp dụng trong các cuộc phân xử tranh chấp là luật dựa trên Bộ luật mẫu của Ủy ban Thương mại Quốc tế của Liên hiệp quốc (UNCITRAL) và Hiệp định New York. Bộ luật quốc tế được nhiều nước công nhận. Do đó, mọi phán xét cuối cùng của trọng tài kinh tế có hiệu lực rất cao, buộc bên thua trong trong vụ tranh chấp phải thực hiện đối với bên thắng, dù là ở quốc gia nào.
Bà Tina Phan, Giám đốc Hội đồng phát triển thương mại Hồng Công tại Việt Nam, nói việc giải quyết tranh chấp thương mại thông qua Trọng tài kinh tế ngày càng thông dụng ở châu Á, bởi nó chứng minh được sự hiệu quả, đồng thời đáp ứng được nhu cầu của các bên tuân theo những mục tiêu kinh doanh. Các DNVN cũng cần theo cách này để tránh các vụ kiện kinh tế không cần thiết trước tòa mà vẫn bảo toàn mối quan hệ hợp tác với bên tranh chấp.
ĐẤU TƯ TÀI CHÍNH
